‘BAŞKANLIK’ TEKLİFİ | İlk turda 18 madde de kabul edildi

HABER MERKEZİ – ‘Başkanlık sistemini’ de içeren Anayasa değişiklik teklifinin maddeleri üzerindeki görüşmelerin ilk turu Meclis Genel Kurulu’nda tamamlandı. Görüşmelerin son gününde teklifin 17 ve 18’inci maddeleri de kabul edildi. Böylelikle 18 maddelik Anayasa değişiklik teklifinin tüm maddeleri kabul edilmiş oldu. İkinci tur görüşmelerinin 18 Ocak’ta başlaması bekleniyor.

‘Başkanlık sistemini’ de içeren 18 maddelik Anayasa değişiklik teklifinin maddelerine geçilmesi Meclis’te 338 oyla kabul edilmişti.

Anayasa teklifinin referanduma götürülebilmesi için en az 330 milletvekilinin kabul oyu vermesi gerekiyor.

Teklifin maddeleri üzerindeki görüşmeler TBMM’de 7. gününde tamamlandı.

18 maddelik Anayasa değişiklik teklifinin tüm maddeleri ilk turda kabul edildi.

İkinci turda takvim nasıl işleyecek?

İkinci tur görüşmelerinin 18 Ocak Çarşamba günü başlaması bekleniyor.

AKP, teklifin tümünün de en geç 21 Ocak Cumartesi günü kabul edilerek kanunlaşmasını hedefliyor.

Anayasa değişikliğine ilişkin kanunun, TBMM Genel Kurulu’nda ikinci turda en az 330 oy alması halinde, 23-24 Ocak günlerinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın onayına sunulması planlanıyor.

Bu durumda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kanunu onaylamak için kendisine tanınan 15 günlük yasal süreyi kullanmasına göre, referandum tarihi kesin olarak belirlenecek ve referandum, anayasa değişikliğine ilişkin kanunun Resmi Gazete’de yayımını takip eden 60’ıncı günden sonraki ilk Pazar günü yapılacak.

Referandumun en erken 26 Mart Pazar günü en geç de 16 Nisan Pazar günü yapılmasını planlanıyor.

Kabul edilen maddeler

18. madde kabul edildi

Anayasa değişiklik teklifinin son maddesi olan 18’inci maddenin de gizli oylaması tamamlandı.

Teklifin son maddesi TBMM Genel Kurulu’nda 344 “Evet” oyuyla kabul edildi.

18. madde neler getiriyor?

Bu madde uyarınca, “Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesileceğine” dair hükmün kaldırılması, değişikliğin yayımı tarihinde; mevcut anayasada Bakanlar Kurulu, sıkıyönetim, tasarı, kanun hükmünde kararname, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ibarelerinin kaldırılmasına dair değişiklikler de TBMM ve cumhurbaşkanı seçimleri sonucunda cumhurbaşkanının görevi başladığı tarihte yürürlüğe girecek.

Milletvekili sayısının 600’e çıkarılması, TBMM seçimleri ve cumhurbaşkanı seçimlerinin 5 yılda bir aynı gün yapılması, cumhurbaşkanı adaylığı ve seçimine ilişkin değişiklikler, birlikte yapılacak ilk TBMM ve cumhurbaşkanı seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarihte yürürlüğe girecek.

17. madde kabul edildi

Anayasa değişiklik teklifinde 17. maddenin gizli oylaması tamamlandı.

TBMM Genel Kurulu’nda 17’nci madde 342 “Evet” oyuyla kabul edildi.

HDP’nin dahil olmadığı oylamada, 484 milletvekili oy kullandı. 17. madde 342 kabul oyu ile geçerken, madde lehine 135 ‘hayır’ oyu kullanıldı. Oylamada 2 çekimser 3 de boş oy kullanıldı.

17. madde neler getiriyor?

Bu madde uyarınca, TBMM’nin bir sonraki seçimi ve cumhurbaşkanı seçimi, 3 Kasım 2019 tarihinde yapılacak.

12, 13, 14, 15 ve 16. maddeler kabul edildi

Anayasa değişikliği teklifinde Meclis tarihinin en uzun ve hızlı mesailerinden birini yaparak Anayasa değişiklik teklifinin 12, 13, 14, 15 ve 16. maddelerini kabul etti.

TBMM Genel Kurulu’nda 16. madde 341 “Evet”, merkezi bütçenin Cumhurbaşkanı tarafından sunulması ve buna dair düzenlemeleri ön gören 15. madde 341 “Evet”, yargı organlarına ilişkin düzenlemeleri içeren 14. madde 341 “Evet”, askeri mahkemelere ilişkin 13. madde 343 “Evet” ve 12. madde 344 “Evet” oyuyla kabul edildi.

15. madde ne getiriyor?

Madde mevcut Anayasa’nın 161. maddesinde yapılması önerilen değişiklikle merkezi bütçenin Cumhurbaşkanı tarafından sunulması ve buna dair düzenlemeleri ön görülüyor.

14. madde ne getiriyor?

Bu madde ile Anayasa’nın 146. maddesinde düzenlenen Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısının, “Askeri Yargıtay” ve “Askeri Yüksek İdare Mahkemesi”nin kaldırılması ve buralardan Anayasa Mahkemesi’ne üye seçimine son verilmesi neticesinde, 17’den 15’e indirilmesi önerilmek.

Maddenin geçmesiyle Anayasa Mahkemesi’nin neredeyse tüm üyeleri bir şekilde Cumhurbaşkanı tarafından seçilmiş ve atanmış olacak.

13. madde ne getiriyor?

Söz konusu madde disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemelerin kurulamayacağını öngörüyor. Bu maddeye göre ancak savaş halinde asker kişilerin görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri mahkemeler kurulabilecek.

 12. madde ne getiriyor?

12. madde Cumurbaşkanı’na OHAL yetkisi veriyor. OHAL gerekçelerine seferberlik hali de eklenecek. Cumhurbaşkanı bu kapsamda temel haklar ve siyasi haklar konularında sınırlayıcı kararname çıkarma yetkisine sahip olacak.

10. ve 11. madde kabul edildi

10’uncu madde 343 ‘Evet’ ile 11’inci madde ise 341 ‘Evet’ ile kabul edildi.

11. madde ne getiriyor?

11. madde, ‘TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin yenilenmesini’ düzenliyor. Bu madde ile gelen değişiklikler ise şöyle:

Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.

Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.

Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder.

Bu şekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.

10. madde ne getiriyor?

Bu maddeye göre Cumhurbaşkanı, seçilmesinin ardından Cumhurbaşkanı yardımcısı ya da yardımcılarının yanısıra bakanları da atayabilecek. Makamın boşalması halinde 45 gün içerisinde seçim yapılacak. Genel seçime bir yıl veya daha az bir süre kalmışsa, Meclis seçimi de cumhurbaşkanı seçimiyle birlikte yenilenecek.

9. madde kabul edildi

Anayasa değişikliğinde Cumhurbaşkanı’nın cezai sorumluluğunu düzenleyen dokuzuncu madde için yapılan oylamada toplam 482 oy kullanıldı. Oylama sonucunda 343 kabul, 137 ret oyu verildi. 3 oy boş çıkarken 2 oy da geçersiz sayıldı.

9. madde ne getiriyor?

Madde, Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılmasını öngörüyor. Meclis, önergeyi en geç 1 ay içinde görüşüp, üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verecek.

8. madde kabul edildi

Anayasa değişikliğinde Cumhurbaşkanının yetkilerini düzenleyen sekizinci maddenin oylamasında 481 milletvekili oy kullandı. Madde 340 “evet”, 135 “hayır” ile kabul edildi. Oylamada 5 “boş”, ve 1 de “geçersiz” oy çıktı.

8. madde ne getiriyor?

Değişiklik teklifi ile mevcut Anayasa’nın 104. maddesinde “Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir” ibaresi, “Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder” olarak değiştiriliyor.

Böylece Cumhurbaşkanı yürütmenin başı olarak tanımlanıyor ve ‘devlet başkanı’ sıfatına kavuşturuluyor. Cumhurbaşkanına, TBMM içinden veya dışından bakan atama ve görevden alma, devlet başkanı ünvanı ile kendi kabinesini oluşturma ve yönetme yetkisi de değişikliğin kabulü halinde verilecek yetkililer arasında yer alıyor.

Ayrıca yıllık bütçelerin belirlenmesi ve TBMM’ye sunulması yetkisi de bakanlar kurulundan alınarak Cumhurbaşkanına veriliyor.

7. madde kabul edildi

Değişiklik teklifinin en kritik maddelerinden birisi olan “partili Cumhurbaşkanlığı”nı getirecek olan yedinci madde 340 “evet”, 136 “hayır” oyu ile kabul edildi. Oylamada 4 “boş”, ve 2 de “geçersiz” oy çıktı.

7. madde ne getiriyor?

Teklifte anayasanın 101. maddesinde yer alan “Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer” ibaresinin değişiklik ile “varsa partisi ile ilişiği kesilir” ibaresi çıkarılarak, “Partili Cumhurbaşkanlığı” adı verilen sistem oluşturuluyor. Bu yolla Cumhurbaşkanı seçilen kişinin tarafsızlığı ortadan kaldırılıyor.

Cumhurbaşkanı seçilen kişinin görev süresi dolduktan sonra da görevde kalmasının önünü açan bir ibare de teklifin kabul edilmesi halinde anayasaya ekleniyor. Mevcut anayasada yer alan “Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder” ibaresinin, “Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder” biçiminde değiştirilmesi ile görevde bulunan Cumhurbaşkanının seçimler yenilenmedikçe görevde kalması sağlanıyor.

6.madde kabul edildi

6. maddenin oylamasında toplam 483 milletvekili oy kullanırken , 343 ‘Evet’, 137 ‘Ret’, 2 ‘Boş’, 2 ‘Geçersiz’ oy kullanıldı.

6. madde ne getiriyor?

Değişiklikle TBMM; Meclis Araştırması, Genel Görüşme, Meclis Soruşturması ve Yazılı Soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanacak. Gensoru, denetleme yetkisinden çıkarılacak. Meclis Araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemeden ibaret olacak.

3, 4 ve 5’inci maddeler kabul edildi

Anayasa değişikliğinin üçüncü maddesi 341 ‘evet’ oyuyla, 4. madde ise 343 ‘evet’ oyu ve 5’inci madde de 343 ‘evet’ oyu ile kabul edildi.

3. madde ne getiriyor?

Üçüncü madde milletvekili seçilme yaşıyla ilgili düzenlemeyi kapsıyor.

Mevcut Anayasa’nın 76. Maddesinde 25 olarak belirlenen seçilme yaşı teklif edilen değişiklik ile 18’e indiriliyor.

Aynı maddedeki milletvekili seçilmeye engel halleri belirleyen kısımda yer alan “yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmamış olanlar” kısmında ise , “askerlikle ilişiği olanlar” şeklinde değişikliği öngörülüyor.

4. madde ne getiriyor?

Dördüncü madde Anayasa’nın 77. Maddesinde belirlenen esasa göre 4 yılda bir yenilen genel seçimlerin 5 yıla çıkarılmasını ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri ile aynı gün yapılmasını ön görüyor.

5. madde ne getiriyor?

Değişiklikle Anayasa’nın 87. maddesinin değiştirilmesi teklif edilmekte ve “…Bakanlar Kurulunu ve Bakanları denetlemek…” görev ve yetkisinin, Meclis görev ve yetkileri arasından çıkarılması öngörülüyor.

Teklifin 1. ve 2. maddesi kabul edildi

Anayasa değişiklik teklifinin birinci maddesi 347 ‘evet’ oyuyla, 2. madde ise 343 ‘evet’ oyu ile kabul edildi.

1. madde ne getiriyor?

Teklifin 1. maddesi Anayasa’nın 9. maddesine “Bağımsız” ibaresinden sonra “ve tarafsız” ibaresini ekliyor. Anayasa’nın 9. maddesinde yer alan “Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır” ibaresi “Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır” diye değiştirilmesini ön görülüyor.

2. madde ne getiriyor?

Görüşülmeye başlanan değişikliğin ikinci maddesi Anayasanın 75. maddesinde yer alan, “Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen beşyüzelli milletvekilinden oluşur” maddesinde değişikliği ön görüyor.

Teklifle madde “Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen altıyüz milletvekilinden oluşur” biçiminde değiştiriliyor. Teklifin kabul edilmesi durumunda 550 olan mevcut milletvekili sayısı 600’e çıkarılıyor.