Afganistan’da kadın gazeteciler vazgeçmiyor: Medyada tabular bir bir yıkılıyor

HABER MERKEZİ – Afganistanlı kadınlar, Taliban tarafından ölüm tehditleri almalarına rağmen seslerini yükseltmeye devam ediyor. Televizyon ve radyodan sonra bir kadın yaşam dergisi çıkaran kadın gazeteciler ‘Ele aldığımız konular değil, toplum tehlikeli. Vazgeçmeyeceğiz’ diyor.

Çeviri – Derleme: EZGİ GÜL

Kadına yönelik baskı ve şiddetin en yoğun yaşandığı ülkelerden biri olan Afganistan’da kadın gazeteciler baskılara rağmen yeni yayın organları açmaktan vazgeçmiyor.

Guardian’ın haberine göre, kendilerine ait radyoları yağmalanan ve çeşitli baskılarla karşılaşan kadınların Zan Tv (Kadın Televizyonu) isimli kanalı açmasının ardından, ülkenin ilk kadın yaşam dergisi de raflardaki yerini aldı.

Kadın gazeteciler, Taliban’dan ölüm tehditleri almalarına, toplumun büyük bir kesiminin kadınların gazetecilik yapmasını doğru bulmamasına rağmen kadınları görünür kılmak için medyadaki yerlerini sağlamlaştırmaya kararlı.

Gazeteciler yüzleştikleri sorunlara ithafen ‘Bu konuları tartışmak riske değer. Konular değil, bunları tehlikeli hale getiren toplum tehlikeli’ diyor.

Kadınlar baskılar karşısında seslerini duyurmaya devam ediyor

2015’te ülkenin ilk kadın radyosu Radyo Shaista, Afganistan’ın kuzeyindeki Kunduz kentinde başlayan çatışmaların ardından yağmalanmış ve çalışanlarına saldırılar gerçekleştirilmişti.

Taliban sonrasında bölge kısmen temizlenmesine rağmen kadın gazetecilerin birçoğu işlerine geri dönememişti.

Fakat risklere aldırmayan kadınlar seslerini duyurmaya devam ediyor.

Taliban’ın evini bastığı sırada kaçmayı başaran Shaista’nın müdürü Zarghoona Hassan, Taliban tarafından ‘dinleyicilerini Hıristiyanlığa teşvik etmekle ‘suçlanmış’ ve Hassan için bir ‘ölüm tarihi’ anons edilmişti.

Hassan’a göre, Taliban’ın bu öfkesinin sebebi kadınların güçlenmesi ve karar alma mekanizmalarına müdahil olmak istemeleri.

Shaista radyosunda sıklıkla dini liderlerde kadın hakları ve din ekseninde tartışmalar yürütülüyor ve Taliban mensuplarının annelerine oğullarını savaşmaktan alıkoymaları yönünde çağrı yapılıyordu.

Sahip olduğu radyo, Taliban baskıları sebebiyle iki kez kapanan Hassan, şu anda zamanını Kunduz ve başkent Kabil arasında geçiriyor ve gazeteciliğe devam ediyor.

‘Başladığımızda birçok kadın ücretsiz bile olsa çalışmak istiyordu, şimdi aileleri izin vermiyor’

2001 sonrası Afganistan siyasetinde medya önemli yer kapladı.

Fakat kadınların bu medya içerisindeki pozisyonu değişkendi.

Birçok Afganistanlı aile için güvenlik şartları kötüleştiğinde, ‘kadınları korumak’ diğer bütün sorunların önünde geliyordu.

Hassan, “Başladığımızda, kadınlar radyoda çalışmak için sıra oluyordu, ücretsiz çalışmak isteyenler dahi vardı. Fakat Taliban 2012’de şehri işgal ettiğinde insanların tavrı değişti. Kunduz’daki birçok kadın medyada çalışmak istiyor fakat aileleri izin vermiyor” diyor.

‘Kadını kurban olarak değil her haliyle ele almak istiyoruz’

Genellikle Afganistanlı kadınların medyada ele alındıkları pozisyon malesef ‘kurban pozisyonu’ oluyor.

Bir dergi bunu değiştirmeye çalışıyor. Mayıs’ta ilk sayısı çıkan kadın yaşam dergisi Gellara, raflardaki yerini aldı.

Derginin kurucusu ve editörü 23 yaşındaki Fatana Hassanzada, ‘Bugüne kadar medya genelde şiddetle yüzleşen kadınlara, kadınların katledilmesine, yüzlerinin kesilmesine yer verdi. Biz ise kadınların başka yüzlerini de göstermek istiyoruz’ diyor.

Gellara’nın 2.000 baskı yapan ilk ay sayısında, Kanadalı Afgan şarkıcı Mozhdah Jamalzadah’a yer veriliyor, fotoğrafta Jamalzadah’ın saçı açık.

Derginin içinde ise meme kanseri, yoga, İran filmleri ve güzellik üzerine yazılan yazılar var.

“Kadınların da güzel yüzleri olabileceğini ve iyi giyinebileceklerini göstermek istiyoruz. Topluma bunlar için şaşırılmaması gerektiğini öğretmek istiyoruz” diyor dergi editörü Aziza Karimi.

Muhafazakar kırsal kesimde bunun nasıl yankı uyandıracağı sorulunca Hassanzada gülüyor. ‘Hedefimiz herkese seslenmek. Şehirdekiler içinde köydekiler için de dergide bulabilecekleri birçok şey var’ diyen Hassanzada ve ‘köydekilerin ancak eşleri dergiyi alıp eve getirirse okuyabileceği’ gerçeğini de göz ardı etmediğini’ de ekliyor.

Dünyanın ilk kadın televizyonu Zan Tv Afganistan’da açılmıştı

Aynı zamanda bu ay Afganistan gibi kadına yönelik şiddet ve baskının yoğun olduğu bir ülkede dünyanın ilk kadın kanalı Zan Tv (Kadın kanalı) açılmıştı.

Afgan televizyonlarında kadın sunuculara rastlamak alışılmış bir durum olsa da Zan Tv, bütün sunucuların kadın olmasıyla diğerlerinden ayrılıyor.

25 yaşındaki Zan Tv sunucusu Mehria Afzali, eşinin onları ikna edene kadar kendi ailesinin medyada çalışmasına karşı çıktığını söylüyor.

Afganistan’da gazetecilere yönelik şiddet 2017’de arttı 

Afgan Gazeteciler Güvenlik Komitesi’ne göre geçen sene 2001’den bu yana medya çalışanları için geçen ‘en kanlı’ sene oldu.

Kentler genellikle daha geniş ve özgürlükçü bir okuyucu ile dinleyici kitlesi önerse de buralar da tamamen güvenli değil.

Birkaç yıl önce Hassanzada’nın erkek kardeşi ‘kadınların medyayı bırakmasını’ isteyen bir grup saldırgan tarafından bıçaklanmış.

Hassanzada ve ailesi, bu saldırının ardından Kabil’e taşınmak zorunda kalmış. Hassanzada Kabil’de de ölüm tehditleri alıyor.

Geçtiğimiz hafta Kabil Üniversitesi’nde derginin lansmanı esnasında İslam Hukuku Fakültesi öğrencileri dergiyi ‘kafir’ diye nitelendirerek lansmana saldırmaya çalıştıkları esnada güvenlik görevlileri tarafından engellenmişti.

Hassanzada, karşılaştıkları baskı ve şiddet ortamı yüzünden ‘tartışmaya değer’ konuları ele almaktan vazgeçmeyeceklerini söylüyor:

Ben üniversiteye geri dönmeyeceğim. Fakat orada okuyan üç gazeteci daha var, onların başına bir şey gelmesinden korkuyorum. Bu konuları tartışmak riske değer. Biz Afganistan’da demokrasiyi deneyimleyen ikinci nesiliz. Her devrimde mutlaka fedalar olur. Bu konular tehlikeli değil, asıl tehlikeli olan toplum.