Kamboçya’da markaların ‘bayıltan’ sömürüsü: Kadın işçiler 37 derecede 10 saat çalıştırılıyor

HABER MERKEZİ – Dünyanın en ünlü spor giyim markalarının Kamboçya’da üretim yaptırdığı fabrikalardaki kötü çalışma koşulları işçi kadınların topluca bayılmalarına sebep oluyor. En ciddi vaka ise Kasım ayında gerçekleşti. Üç gün içerisinde 360 işçi bayıldı. Havasızlık, açlık ve yorgunluk nedeniyle bayılan kadın işçiler fabrikalarda 37 derece sıcaklıkta haftanın altı günü, günde on saat çalıştırılıyor.

Kaynak: The Guardian/Karen McVeigh

Çeviri-Derleme: Tolga Er

Geçtiğimiz yıl içerisinde Nike, Puma, Asics ve VF Corporation’a üretim yapan dört fabrikada 500’den fazla işçi hastaneye kaldırıldı. En ciddi vaka Kasım ayında gerçekleşti. Üç gün içerisinde 360 çalışan bayıldı.

Markalar toplu bayılmaların, 600 binin kişinin çalıştığı, çoğunlukla kadınların yer aldığı giyim üretiminde yıllardır gerçekleştiğini doğruladı.

Kamong Speu bölgesinde Asics için ayakkabı üreten fabrikalardan biri ise üç gün içerisinde 360 çalışanının bayılmasından sonra geçici bir süreliğine kapandı.

The Observer ve Danimarkalı araştırmacı medya grubu Danwatch, çalışanlarla, sendikalarla, doktorlarla, hayır kuruluşlarıyla ve hükümet yetkilileriyle görüştü, ülkedeki 5,7 milyar değerindeki giyim endüstrisini araştırdı.

‘37 derece sıcaklıkta, haftanın altı günü, günde on saat çalışılıyor’

Raporlara göre açlıktan ve yorgunluktan bayılan kadınlar, haftanın altı günü, günde on saat çalışıyor.  37 dereceye ulaşan aşırı sıcaklar da faaliyet gösteren üç fabrikada bir sorun olarak ortaya çıkıyor. 32 derecenin üstünde fabrika içi sıcaklığa izin verilmeyen komşu ülke Vietnam’ın tersine, Kamboçya, sıcaklık seviyesine üst limit koymuyor, sadece sıcaklığın ‘çok yüksek seviyeye’ çıkarak çalışanları zor durumda bırakması durumunda işverenlere havalandırma veya klima koyma zorunluluğu getiriyor.

Sendikalara göre kısa dönem sözleşmeli çalışmak, stresin ve tükenmişliğin arkasındaki temel neden ve fabrikalardan üçünde yaygın olarak görülüyor.

Asgari ücret 150, geçimlik ücret 380 dolar

Kamboçya’da uygulanan asgari ücret aylık 150 dolar. Çalışanlar, her gün fazladan iki saat mesaiye kalarak bu ücreti 190 ile 240 dolar arasında bir miktara çıkartabiliyor. Maaşlar fabrikadan fabrikaya değişiyor, fakat işçi hakları birliği Asia Floor Wage’in belirlediği 380 dolar olan geçinme ücretini dört fabrika da vermiyor.

Konuya ilişkin konuşan ABD’deki üniversitelere giyecek üreten fabrikaları gözlemleyen Workers Rights Consortium (İşçi Hakları Konsorsiyumu) Güneydoğu Asya Saha Yönetici Bent Gehrt, ‘’Yeterli güvenlikte çalışma ortamını sağlamaya ve geçimlik ücreti vermeye yönelik hiçbir girişim yok. Çalışanların bayılması, koşullarda büyük bir değişim ihtiyacının göstergesi’’ diyor.

‘Mesaiye kalmazsak sözleşmelerimiz yenilenmez’

Gehrt, kısa dönemli işçi sözleşmelerinin yarattığı iş belirsizliğinin olayın temelindeki sebep olduğu görüşünde. Gehrt’e göre, iş belirsizliği yüzünden insanlar fazladan çalışmayı reddedemiyor ve şunu söylüyor:

İşçilerle konuştuğumda işçiler bana, ‘mesaiye kalmazsak sözleşmelerimiz yenilenmez’ diyorlar.

‘Bazı bölümlerdeki havalandırmalar sadece fabrikayı tozdan temizlemeye yarıyor’

İşçi Hareketi Kolektif Sendikası’nın temsilcisi Norn Sophea, 37 dereceye ulaşan sıcakta fabrikada çalışan bir kadın işçinin nöbet geçirmesinin ‘toplu paniğe’ yol açtığını söylüyor.

Sophea ayrıca, ‘Belli bölümlerde alanı soğutacak küçük havalandırmalar var, ancak diğer bölümlerdeki havalandırmalar sadece fabrikayı tozdan temizlemeye yarıyor. O yüzden çok sıcak oluyor’ diyor.

Nike için üretim yapan bir fabrikada çıkan yangından kurtulmak için kaçanlardan 28 kişi yere yığılmış, Puma’ya üretim yapan fabrikaya sızan yoğun duman yüzünden Mart ayında 150 işçi bayılmış.

28 yaşındaki bir kadın işçi 2 saat boyunca baygın kalmış.

İşçilerden biri fabrikada yaşananları şöyle anlatıyor:

Patlamayı duydum. Duman fabrikaya girdi. İşçiler korktu, panikledi. Dışarıya çıkmak için kapıya koştum. Kapı kilitliydi, o yüzden yöneticinin kapısına koştum. Arkamdan daha bir çok işçi geldi. Bazıları dışarıya kaçmak için koşamadı bile, çoktan bayılmışlardı.

Kamboçya Giyim İşçileri Demokratik Sendikası Birliği Başkanı Kim So Thet, fabrikalara soğutma sistemi koyulması talebinde bulunduklarını belirterek, “Kurak mevsimde çok sıcak oluyor. Jeneratördeki ateş, zehir gibi kokuyor, sıcakla beraber işçileri hasta ediyor” diyor.

Puma, yapılan araştırmada patlamaya ilişkin herhangi bir bulguya rastlamadıklarını ileri sürüyor. Araştırmada ayrıca, jeneratördeki arızadan dolayı duman oluştuğu, işçilerin yangın çıkışından binayı terk ettiği sonucuna ulaşıldığı belirtiliyor.

Çalışma ortamını kötü etkileyen yetersiz havalandırma ve fabrikanın içerisinde ve dışarısında yer alan kimyasallar tek sorun değil. Bölge fabrikalarında çalışan işçiler, fabrikalara ulaşmak için kamyonlarla iki saate varan yolculuklar yapmak zorunda.

‘Bayılma vakaları azaldı; ama çalışma koşullarında hala iyileştirmeye ihtiyaç var’

Kamboçya Ulusal Sosyal Güvenlik Fonu yöneticisi Cheav Bunrith ise bayılma vakalarının sayısının düştüğünü belirtiyor.

Bunrith, beslenme üzerine uygulanan eğitim programları ve hasta olanlara verdikleri ücretsiz tedavi hizmeti sayesinde 2015’ten 2016’ya kadar süreçte bayılma vakalarının 1800’den 1160’a düştüğünü ifade ediyor.

Bunrith, fabrikalarda iyileştirilme yapılmasının gerektiğini kabul ediyor ve ‘’Fabrikanın büyüklüğüne göre soğutma ve güvenli bir elektrik sisteminin kurulması gerekiyor’’ diyor.

Tıp Sosyologu Robert Bartholomew: ’Toplu bayılmalar, 19. yüzyıl Britanyası’nı hatırlatıyor’

Toplu bayılmalar üzerine çalışan tıp sosyologu Robert Bartholomew, Kamboçya’daki vakaları, Britanya’da insanların tehlikeli koşullarda uzun saatler çalıştıkları 19. yüzyıl vakalarına benzetiyor.

Bartholomew’e göre bu vakalar, ‘’bilinçaltı siyasi direnişinin’’ bir şekli. Toplu bayılmanın arkasındaki nedenlerin sadece fiziksel değil, toplu psikojenik hastalık formunda ortaya çıkan psikolojik sebepler de olduğunu belirten Bartholomew şöyle diyor:

Bazı çalışanların daha sağlıklı beslenmesini sağlamak hoş, ancak asıl yapılması gereken, uzun çalışma saatlerine, stresli çalışma koşullarına ve düşük ücretlere karşı getirilecek reformlar

Markalar, çalışma koşulların iyileştirileceğini iddia ediyor

Observer’ın ve Danwatch’un iletişime geçtiği Puma, VF Corporation, Nike ve Asic, Kasım ve Mart ayları arasında gerçekleşmiş vakaları incelediklerini söylüyor.

Nike, yangınların önüne geçmek için eyleme geçtiklerini ve yangın tatbikatlarını arttıklarını söylüyor. Nike ayrıca, bir denetçinin, sıcaklığın Nike’ın koyduğu 30 derece sınırının üzerine çıktığı bilgisine ulaşmasının akabininde havalandırma ve soğutma sistemlerinin kurulduğunu belirtti.

Nike, fabrikalarda kısa dönemli sözleşmeyle işçi çalıştırmayan markalardan.

Puma, fabrikalara tavsiyelerde bulunduğunu söylüyor. Tavsiyelerin arasında işçilere enerji barlarının verilmesi, sağlık kontrollerinin yapılması, havalandırma sisteminin bakımı ve işçi komitesinin kurulması var.

Puma, kısa dönemli sözleşmeli işçiler 2 yıldan fazla süredir çalışmışsa, artık yerlerine yeni işçiler getiriyor.

Puma aynı zamanda Birleşmiş Milletler’e bağlı Ulusal Çalışma Örgütü ve Uluslararası Finans Korporasyonu’nun ortaklığında kurulan Better Factories Cambodia (BFC) ile çalışıyor.

Better Factories Cambodia, ‘’Toplu bayılmaların nedeni çok çeşitli ve çoğu zaman karmaşık’’ diyor ve ortaklaşa hareket etmenin önemine vurgu yapıyor:

Ancak markalar, fabrikalar, işçiler ve hükümetler arasında ortak bir girişim olursa durumda iyileşmeler sağlanabilir.

BFC ile çalışan Asics de bayılmaların arkasında birçok neden olduğu görüşünde:

Birçok farklı faktörün neden olduğu işçilerin bayılması meselesi, karışık bir durum olarak olarak ortaya çıkıyor. Fabrika, Asics ve BFC ile beraber, işçilerin farkındalığına, sağlığına ve güvenliğine uygun eğitimlere yoğunlaşacak ve geliştirilmiş bir havalandırma sistemi kurulacak.

VF yaptığı açıklamada binden fazla üretici fabrika ile çalıştıklarını söylüyor:

Ekiplerimiz, sözleşmeli üretici fabrikalarımızdaki çalışma koşullarının bölgedeki yasalara ve yönetmeliklere uygun olduğunun tespiti için çok sıkı çalışıyor.