PEN raporu: OHAL’de yazarlar, yayıncılar ve akademisyenlerle ilgili hak ihlalleri

HABER MERKEZİ – English PEN için hazırlanan “Türkiye’de Can Çekişen İfade Özgürlüğü: OHAL’de Yazarlar, Yayıncılar ve Akademisyenlerle İlgili Hak İhlalleri” başlıklı raporda, “Hükümetin ‘susturma politikası’, yazarlar, yayıncılar ve akademisyenler için de sistematik bir şekilde uygulanmaktadır” denildi.

Uluslararası Yazarlar Derneği’nin Britanya’daki kolu olan English PEN için hazırlanan “Türkiye’de Can Çekişen İfade Özgürlüğü: OHAL’de Yazarlar, Yayıncılar ve Akademisyenlerle İlgili Hak İhlalleri” başlıklı rapor yayınlandı.

Rapor, Prof. Dr. Yaman Akdeniz ve Yrd. Doç. Dr. Kerem Altıparmak tarafından hazırlandı.

78 sayfalık raporda, özellikle 15 Temmuz darbe girişimi sonrası yazarlar, yayıncılar ve akademisyenlere yönelik hak ihlallerinin artığı vurgulandı.

BBC Türkçe’nin aktardığı raporda, mesleği ve sosyal konumu gereği farklı konularda görüşlerini açıklayan yazar ve akademisyenlerin “özellikle olağanüstü hâl rejiminde herkesten daha açık birer hedef haline geldikleri” kaydedildi. Raporda şu ifadeler yer aldı:

“Hükümetin geniş kapsamlı ve sistematik bir şekilde devam eden ve caydırıcı etkisi göz ardı edilemez hale gelen ‘susturma politikası’, yazarlar, yayıncılar ve akademisyenler için de sistematik bir şekilde uygulanmaktadır.”

Kanun Hükmündeki Kararnameler (KHK) ile alınan basın-yayın kuruluşlarını kapatma ve kamudan ihraç kararları, AKP hükümetinin “susturma politikasının yeni işlem ve araçları” olarak değerlendirildi.

Raporda, “Türkiye, muhalif görüşteki akademisyenden milletvekiline, sanatçıdan, gazeteci ve yazarına kadar hemen herkesin terör propagandası yaptığı veya terör örgütü üyesi olduğu gerekçesiyle sorgulanıp, tutuklanabildiği ve yargılandığı bir dönemden geçmektedir” denildi.

Türkiye’de “ifade özgürlüğü krizinin yargı kriziyle iç içe geçtiği” de belirtilen raporda, yargı “yazarlar, yayınevleri ve akademisyenlerle ilgili ifade özgürlüğü ihlâllerinin asıl aktörü” olarak tanımlandı.

Yayıncılar

Raporun yayınevlerine yönelik hak ihlallerinin değerlendirildiği kısmında, OHAL döneminde, aralarında televizyon, radio ve süreli yayınların bulunduğu 140 basın-yayın kuruluşu ve 30 yayınevinin kapatıldığı, 520 gazetecinin yargılandığı ve uluslararası basın izleme kuruluşları tarafından Türkiye’nin dünyada en çok gazetecinin hapiste olduğu ülke olarak belirlendiği hatırlatıldı.

Raporda, OHAL Kanunu’nun 11’inci maddesinin gazete, dergi, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basılması ve dağıtılmasının OHAL süresince yasaklanabildiği, ancak yayınevlerinin sürekli olarak kapatılmasına olanak tanımadığı kaydedildi.

Yazarlar

Rapor kapsamında 80 yazarın da durumu incelendi. Bu yazarların sadece 3’ünün yazdığı kitaplardan dolayı yargılandığı, diğerlerinin çoğunlukla basında yayımlanan yazıları ve sosyal medya paylaşımları nedeniyle ağırlıklı olarak “terörle ilişkili” suçlardan yargılandıkları belirtildi.

Rapora göre, bu yazarlardan 19 tanesi halen tutuklu, 22 tanesi ise tutuksuz yargılanıyor.

Yazarlardan 34’ü hakkındaki yargılamanın sonuçlandığı, 26’sının yargılandıkları suçlardan ceza aldığı, 8 yazarın beraat ettiği kaydediliyor.

Raporda, Aslı Erdoğan, Necmiye Alpay, Ahmet Altan, Ahmet Şık ve Atilla Taş’a yönelik açılan davalar vaka incelemesi olarak yer aldı.

Akademisyenler

Raporda İnsan Hakları Ortak Platformu’nun (IHOP) verilerine dayanılarak, OHAL döneminde KHK’lerle 2017 sonu itibarıyla 118 kamu üniversitesinden 5822 akademisyenin ihraç edildiği, bu kişilerden 141’inin göreve iade edildiği kaydedildi.

İhraç edilen kamu görevlilerinden 386’nın “Bu Suça Ortak Olmayacağız” bildirisini imzalayan akademisyenler olduğu belirtiliyor.

Raporda, Barış için Akademisyenler aracılığıyla iktidarın hoşlanmadığı görüşleri dile getirmeye cesaret eden herkese “gözdağı verildiği” savunuldu.

En yüksek ihraçların yaşandığı ilk 10 üniversite Süleyman Demirel Üniversitesi (253 kişi), Gazi Üniversitesi (227 kişi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (204 kişi), İstanbul Üniversitesi (192 kişi), Pamukkale Üniversitesi (174 kişi), Dicle Üniversitesi (172 kişi), Atatürk Üniversitesi (148 kişi), Dumlupınar Üniversitesi (144 kişi), Erciyes Üniversitesi (144 kişi), Ankara Üniversitesi (133 kişi) olarak sıralandı.

İhraç edilen akademisyenlerin 840’ının profesör, 1026’sının docent, 1510’unun yardımcı doçent, 1523’ünün araştırma görevlisi, 476’sının öğretim görevlisi ve 447’sinin okutman/uzman kadrolarında görev yaptığı belirtildi.

Raporda 15 vakıf üniversitesinin de 667 sayılı KHK ile kapatıldığı hatırlatıldı.