Ermenistan’ın Jeanne D’arc’ı Avrora Mardiganyan’ın Dersim’den Amerika’ya uzanan hikayesi

HABER MERKEZİ – Ermenistan’ın Jeanne D’arc’ı* olarak tanınan Aurora Mardiganian’ın (Avrora Mardiganyan) hikayesi Dersim’den Amerika’ya uzanıyor. Mardiganyan, 24 Nisan 1915 Ermeni Soykırımı’nın yaşattığı sayısız zorluktan kurtularak, dünyanın hakikati öğrenebilmesi için yaşamını konu edinen kitap ve filmde anılarını yeniden canlandırmıştır.

Çeviri: Tolga Er

Avrora Mardiganyan, 1901 yılında Dersim’de çiftçi ve ipek üreticisi varlıklı bir ailenin sekiz çocuğundan üçüncüsü olarak Arshaluys Martikyan ismiyle dünyaya gelir. Genç yaşta yaşanan kayıplar ve acımasızlıkların yanı sıra insanlara yardımcı olmak için gösterdiği arzuyla şekillenen hayatı ise Kaliforniya’daki bir bakım evinde 92 yaşındayken son bulur.

1915 Soykırımı uygulanmaya başlandığında Arshaluys gelecek vaat eden bir öğrenci ve ilerleme kaydeden bir kemancı, kız kardeşi nişanlı ve erkek kardeşi Amerika’ya gitmek üzeredir. Arshaluys babasının ve erkek kardeşinin öldürüldüğüne tanık olur. Daha sonra da annesi ve kız kardeşleri ile beraber Ermeni kadınlarının Suriye çöllerine doğru tehcirine katılmaya zorlanır.

Arshaluys bir aşiret reisinin haremine satılır. Oradan kaçar, köle tacirleri tarafından yeniden yakalanır ve tekrar kaçar. Dersim dağlarında çıplak ayak yürüyerek, mağaralarda ve ağaçların arasında saklanarak, bitki kökleri yiyerek geçen 18 ayın ardından yarı çıplak ve aç bir şekilde Rusya’nın kontrolüne geçen Erzurum’a ulaşır. Burada Amerikalı misyonerler onunla ilgilenir.

New York’ta yaşayan Ermeni bir aile tarafından evlat edinilmesinin ardından katliamlar öncesinde ABD’ye taşınan erkek kardeşi Vahan’ı bulabilmek için gazete ilanları verir. Söz konusu ilanlar gazetecilerin ilgisini çeker.

Arshaluys’un Soykırım’a dair tanıklıkları 1918 yılının sonuna doğru New York ve Los Angeles’taki gazetelerde basılır ve aynı yılın Aralık ayında Ravished Armenia (Parçalanmış Ermenistan) isminde bir kitap olarak basılır. Kitabın kapağında geleneksel Ermeni kıyafetleri içindeki fotoğrafı yer alır. Kitap yirmi yıl boyunca birçok kez yeniden basılır ve İspanyolca, Flemenkçe ve Lehçe dillerinde de olmak üzere yaklaşık 900 bin adet satılır.

1918 yılı daha sona ermeden Selig Polyscope Company kitabın sessiz filminin yapımına hazırlanmaya başlar. Filmi Oscar Apfel yönetirken, başrolü alan Arshaluys kimliğini korumak için Aurora Mardiganyan adını alır.

Ravished Armenia (bazı ülkelerde Auction of Souls, yani Ruhlar İhalesi adıyla bilinmektedir) ilk olarak Ocak 1919’da Washington’da gösterilir ve sadece bir ay sonra New York’taki Plaza Hotel’de halk gösterimi başlar.

23 ülkede gösterime giren film sayesinde elde edilen 30 milyon dolarlık kar Yakın Doğu Yardım Teşkilatı aracılığıyla 60 bin Ermeni yetime gönderilir.

Geçmiş olayların etkisi baskın gelene kadar her gösterimin sonunda iyi ve güzel hakkında konuşur. 1920 yılında Buffalo’daki gösterimin ardından bayılır ve bir daha toplum içine çıkmaz.

Hollywood’un kendisini film yıldızına döndürme umudu suya düşmüştür ve dönemin siyasi değişimi 1920’lerde kitabın ve filmin görünürlükten kaybolmasına neden olur. Filmin tamamının yer aldığı bir kayda hala ulaşılamamıştır.

New York’a geri dönen Avrora, 1929 yılında Ermeni bir mülteci olan Martin Hoveyan ile evlenir ve 1931 yılında Michael isimli bir çocuk dünyaya getirir. Ancak hiçbir zaman erkek kardeşini bulamaz, eşinin ölümünün ardında da oğluyla irtibatını kaybeder.

Yine onun karşılaştığı tüm acılara rağmen gösterdiği olağanüstü direnç ve geri verme becerisi Avrora Mardiganyan isminin akıllara kazınmasına neden olmuştur.

*Yüzyıl Savaşları boyunca İngiltere’ye karşı ülkesi Fransa’ya memleketi Lorraine’deki cephelerden başlayarak manevi anlamda büyük destek olan ve sonradan ünü Fransa’nın dört bir yanına yayılmış bir Fransız Katolik azizesidir. (ç.n.)

Kaynak: Aurora Prize