Ana SayfaEkonomiAnlatıldığı gibi değil: Buzdolabından fırına Türkiye’de beyaz eşyanın mazisi

Anlatıldığı gibi değil: Buzdolabından fırına Türkiye’de beyaz eşyanın mazisi

HABER MERKEZİ – AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 5 Haziran tarihinde yaptığı bir konuşmada  “Her eve buzdolabı giriyorsa demek ki bir refah seviyesi var. Otomobiller giriyorsa bir refah seviyesi var” sözleri ile başlayan ‘buzdolabı’ tartışması seçime kısa bir süre kala devam ediyor. Sosyal medyada kullanıcılarının 90’lı yıllardan paylaştıkları fotoğraflar ile dahil oldukları tartışmanın odak noktasını ise “Türkiye’nin buzdolabı” tarihi olarak adlandırmak mümkün. Peki, Türkiye’nin beyaz eşya ve özelde buzdolabı ile tanışıklığı nerelere dayanıyor?


Altan Sancar


Türkiye, beyaz eşya sektöründe 2000’li yılların başından itibaren ihracatçı ülkeler konumuna yükselen ülkeler arasında. Türkiye’nin beyaz eşya ihracat rakamları son yıllarda bir düşüş arz etse de Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği’ne (TÜRKBESD) göre bu durum ‘Avrupa’daki perakende satışlarının daha yavaş büyümesinden kaynaklanmakta.’

TÜRKBESD’in ortaya koyduğu bir diğer gerçek ise iç satışların artmasının önemli bir nedeni olarak ÖTV teşvikleri öne çıkıyor. Şubat-Eylül 2017 döneminde geçerli olan ÖTV’nin sıfırlanması ile ciddi sıkıntılar yaşayan sektöre nefes aldırmış ve sektör yetkilileri iktidardan teşvikin uzatılmasını talep etmiş. ÖTV teşviki ile iç piyasada beyaz eşya satışlarında %11 oranında artış gözlenirken, ihracatta düşüş devam etmiş. Aynı açıklamada dernek yönetimi, 2018 yılı için ise içi satışlarda düşüş beklediklerini açık biçimde dile getirmiştir. (Açıklamanın tamamına BURADAN ulaşabilirsiniz)

İlk buzdolabı 1930’larda Türkiye’ye geldi

Türkiye’nin beyaz eşya ile olan uzun serüveni ise AKP döneminden çok daha öncesine dayanıyor.

1913 yılında Chicago’da üretilen ilk ev kullanımına uygun buzdolabı, 1930’lu yıllarda Türkiye’ye geldi.

İlk buzdolabının Türkiye’ye gelmesinin ardından, Türkiye’nin ilk yerli buzdolabı üretimi ise 1960 yılında gerçekleştirildi. Ancak Türkiye’de üretilen ilk beyaz eşya buzdolabı değildi.

1955 yılında Sütlüce’de montaj sanayine dayalı olarak beyaz eşya üretimi gerçekleştirilmeye başlanmıştır.

İş Bankası’nın 2015 yılında yayınladığı rapora göre Türkiye ilk yerli çamaşır makinesini 1959 yılında üretirken, yerli fırını 1963 yılında üretmiştir. Türkiye’nin ilk yerli bulaşık makinesi ise 1993 yılında üretilmiştir.

Beyaz eşyada satış rekorunun kırıldığı yıl: 1997

Türkiye’de sektörde ortaya çıkan yerli üretim ise bu yıllarda iç piyasanın ithalata dayanmasının önüne geçmemiştir. Öyle ki 1989 yılında ithalat önündeki gümrük vergilerinde indirime gidilmiştir. 1995 yılı ise sektör için altın değerinde olan yıllardan biri olmuş ve beyaz eşya sektörünün büyümesi için 500 milyon dolarlık yatırım gerçekleştirilmiştir. 1995 yılında çıkan bu yatırım hamlesi ile Türkiye 1997’de beyaz eşya sektöründe üretim ve yurtiçi satış rekorunu kırmıştır.

1997 yılı aynı zamanda gazetelerin kuponlar ile beyaz eşya dağıttıkları ve Türkiye’nin her bölgesinden birçok eve beyaz eşyaların ulaştığı dönem olarak da bilinmektedir.

Türkiye beyaz eşya sektörü 2000’li yıllarda ise modernizasyon ile yoluna devam ederken, işçilerin haklarının tırpanlanması ile işçilik maliyetlerini düşürerek de bölgesindeki en uygun üretim yapan ülkeler arasına girmiştir. AKP döneminde artan güvencesiz çalışma koşulları ile sektör hızlı büyümeye devam etmiştir. Öyle ki Türkiye beyaz eşya sektöründe saat başına 7 ile 9 Euro arasındaki işçilik maliyeti ile bölgesinde en ucuz işçi çalıştırma hakkını elinde tutan ülkelerden biridir.

2010-2015’te büyümede düşüş var

İş Bankası’nın 2015 tarihli raporuna göre AKP dönemine denk gelen 2010-2015 tarihleri arasında gerçekleştirilen beyaz eşya sektöründeki büyüme oranı sektör ortalamasının altındadır. Yani bu yıllarda buzdolabının da dahil olduğu beyaz eşya sektöründe satışlarda düşüş gözlenmektedir.

Sektör yetkilileri ve sektöre nakit sağlayan önemli bankaların raporlarının da ortaya koyduğu üzere Türkiye’nin buzdolabı da dahil olmak üzere beyaz eşya ile tanışma ve yaygınlaşma süreci AKP’nin iktidar olduğu döneme kadar tamamlanmıştır.

AKP döneminde gerçekleşen yenilik ise sektörün hızlı büyümesi ile artan AR-GE çalışmaları sonucu modernizasyon ile beyaz eşyaların yenilenmesi ve teknolojinin artması olmuştur.