Sonunda: Dünya Sağlık Örgütü transın ‘ruhsal bozukluk’ olarak sınıflandırılmayacağını açıkladı

HABER MERKEZİ – Dünya Sağlık Örgütü, yeni yayınlanacak “Hastalıkların Uluslararası Sınıflaması – 11” rehberinde transın artık ‘ruhsal ve davranışsal bozukluklar’ başlığı altında ele alınmayacağını duyurdu. Dünya genelinde bazı trans aktivistler ise, trans olmanın tamamen ‘sağlık durumu’ olarak sınıflandırılmaktan çıkarılmasını talep etmeye devam ediyor.

Çeviri-Derleme: Evrim Şaşmaz

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), uluslararası terminolojide “transgender” olarak kabul gören ve tam Türkçe karşılığı bulunmamakla beraber “doğumda belirlenen cinsiyetlerinden farklı bir cinsiyet kimliğine sahip bireyleri ve cinsiyetlerini doğumda belirlenen cinsiyetlerinden farklı bir şekilde yansıtmak isteyen bireyleri” kapsayan trans bireylerin kendilerini tanımladığı trans kimliğin* artık yeni Hastalıkların Uluslararası Sınıflaması rehberi olan ICD-11’de bir ‘akıl hastalığı’ olarak sınıflandırılmayacağını açıkladı.

Birçok eylemci ve trans birey, 18 Haziran Pazartesi günü açıklanan kararı, trans toplumun üyelerinin maruz bırakıldıkları stigma ve şiddete karşı mücadele etmeye yardımcı olacağını ve cinsiyet geçişi için gerekli olan tıbbi hizmetlere erişimin iyileştirilmesine destek olacağını belirterek açıklamayı kutladı.

Dünya Sağlık Örgütü’nden yapılan açıklamada, ‘toplumsal cinsiyet uyumsuzluğu’nun “cinsel sağlık durumu” olarak ele alınacağı ve “ruhsal bir bozukluk olmadığına yönelik kanıtların açık olmasıyla ve ruhsal bozukluk olarak sınıflandırılmasının trans bireyler için devasa stigmalara yol açabilecek olmasıyla beraber, süregiden kayda değer sağlık ihtiyaçları göz önünde bulundurulduğunda, bunun Hastalıkların Uluslararası Sınıflaması altında yer almaya devam ederse ihtiyaçların en iyi şekilde karşılanabileceği” belirtildi.

Dünya Sağlık Örgütü’nün sağlık hizmetlerindeki engelleri azaltmaya yönelik bir çaba olarak gerekçelendirmesine karşın, trans olmanın Hastalıkların Uluslararası Sınıflaması rehberinden tamamen kaldırılmasına yönelik talepler devam ediyor.

“Olumlu bir gelişme ama yeni bir şey yok”

Örneğin, Latin Amerika’nın trans haklar grubu Trans Projesi (Transgender Project) Dünya Sağlık Örgütü’nün açıklamasını kutladı fakat trans olmanın hala “toplumsal cinsiyet uyumsuzluğu” olarak sınıflandırılıyor olmasını eleştirdi.

Trans feminist bir aktivist ve Trans Pride World platformu sözcüsü olan Nua Fuentes teleSUR’a verdiği demeçte, “Olumlu bir gelişme ama yeni bir şey yok. Trans örgütleri bunu bekliyordu ve 2007’den beri kimliklerimizin patolojize edilmesine son verilmesini talep ediyorduk” diye belirtti.

Fuentes, bu adımın eksik olduğunu savunurken şunları söylüyor:

“Trans olmak hala ‘toplumsal cinsiyet uyumsuzluğu’ ve ‘deneyimlenen toplumsal cinsiyet’ gibi kelimeler aracılığıyla hastalık rehberinde yer alıyor. Bu da bize natrans ya da heteroseksüel olan gerçek bir kimlik ve ikincil bir trans kimlik olduğunu düşündürür. Bu hiyerarşiyi istemiyoruz.”

Hastalıkların Uluslararası Sınıflanması-10 (ICD-10) rehberinin yayınlanmasıyla homoseksüellik 1992 yılında hastalık sınıflandırmasından çıkarılmıştı.

Hastalıkların Uluslararası Sınıflanması-11 (ICD-11), Dünya Sağlık Örgütü üyesi ülkelerinin onaylaması için Mayıs 2019’daki Dünya Sağlık Meclisi’nde sunulacak.

1990’ların başından beri kullanılan ICD-10’un yerini alarak uygulamaya konulması ise Ocak 2022 olarak planlanmış durumda.

* https://transrespect.org/wp-content/uploads/2015/12/TvT-PS-Vol13-2015.pdf