Ana SayfaBilim ve TeknolojiHer yıl 25 cm çöküyor: Uydu verileriyle Tahran’ın ‘batışı’

Her yıl 25 cm çöküyor: Uydu verileriyle Tahran’ın ‘batışı’

HABER MERKEZİ – Bilim insanları son 15 yılın uydu verileri üzerinden yaptıkları bir araştırmada, İran’ın başkenti Tahran başta olmak üzere birçok kentin çökmekte olduğunu ortaya koydu. Araştırmaya göre Tahran, aşırı yük ve yeraltı kaynaklarının dengesiz kullanımı sebebiyle her yıl 25 santimetre çöküyor.


Çeviri-derleme: Evrim Şaşmaz


Batı Asya’nın en yüksek nüfusa sahip kentlerinden biri olan İran’ın başkenti Tahran ‘batıyor’.

Nature’da yayınlanan kısa makaleye göre detaylı uydu görselleri, Tahran’ın her yıl 25 santimetre (cm) daha çöktüğünü ortaya koyuyor.

Bulgular, bu çökmenin 13 milyon nüfusluk kent ve uluslararası havaalanı da dahil olmak üzere çevresini kapsadığına işaret ediyor.

Almanya’nın Potsdam kentindeki Yerbilimleri Araştırmaları Merkezi’nden Mahdi Motagh ve Mahmud Haghshenas Haghighi, 2003 ile 2017 yılları arasındaki topolojik farklılıkları ortaya koyan uydu verilerini inceledi.

Çevreyi Uzaktan Algılama (Remote Sensing of Environment) dergisinde yayınladıkları araştırmada yerbilimciler, Tahran’ın batısındaki dört mahalle, kentin yakın çevresi ve geniş tarım alanlarının yılda 25 cm çöktüğünü belirtiyor.

Ayrıca verilere göre, kentin güneyindeki Varamin Ovası da benzer şekilde çökerken, 70 kilometre güneybatısındaki havaalanı bölgesi ise yılda 5 cm çöküyor.

İspanya’daki Alicante Üniversitesi’nde mühendislik alanında çalışmalar yürüten Roberto Tomás’a göre bu veriler, “Dünyada yer çökmesine yönelik en yüksek seviyeleri temsil ediyor”.

Çökme tarım alanlarından kent merkezine doğru yönelmiş

Araştırmanın yazarları, Tahran kent merkezinin yüzde 10’unun ve kentin güneybatısındaki kasaba ve köylerin bu çöküşten etkilendiğini belirtiyor.

Yazarlardan Mahdi Motagh ise Tahran’ın çöküşünün boyutunu şöyle ifade ediyor: “Bu bölgelerde yürürken sokakların düz olmadığını, engebeler oluştuğunu, duvarlarda çatlaklar ve binalarda eğimler oluştuğunu görüyoruz. Bunlardan bazılarının yıkılması gerekiyor.”

Tahran’ın güneydoğusunda, kilometrelerce uzayan ve derinliği ile genişliği dört metreyi bulan yarıklar oluşmuş durumda. Bunların bir kısmı elektrik nakil hatlarını devirebilir veya demiryollarının raylarını bükebilir.

Yeraltı yarılmalarındaki genişleme ise bazen ani obruklara neden olabiliyor.

Tahran Yapı ve Yerleşim Araştırma Merkezi’ndeki Deprembilim Mühendisliği Başkanı Ali Beitollahi, “Tanıştığım bir çiftçi, altındaki toprak kayınca 6 metrelik yarığa düşmüş ve orada saatler boyunca kalmış” diyerek durumun vahametini örneklendiriyor.

Bu tarz tarım alanları verimini kaybediyor çünkü yarıklar sulama suyunu çekiyor ve mahsulleri kurutuyor.

Beitollahi ve meslektaşlarının daha evvelki yıllarda yaptıkları çalışmalara göre çöküşten etkilenen bölge Tahran’ın 120 km’lik demiryolu hattını, 2.300 km’lik karayolunu, 21 köprüyü, 30 km’lik petrol hattını, 200 km’lik gaz hattını, 70 km’lik yüksek voltajlı elektrik nakil hattını ve 250.000’den fazla binayı içeriyor.

Motagh ve Haghighi’nin son araştırması ise çöküşün 2003’ten bu yana kentin doğusuna doğru, yani tarım alanlarından başlayıp kentin merkezine doğru yönelmesindeki istikrara işaret ediyor.

Nedeni artan nüfus ve yeraltı kaynaklarının suistimali

Tahran’ın çöktüğüne işaret eden daha evvelki araştırmalar çöküşün temel nedeni olarak su tabakaları, petrol ve gaz olmak üzere yeraltı kaynaklarının dengesiz kullanımı ve artan nüfus.

Bu yer altı suları, hem tarımsal ihtiyaçlar hem de Tahran’ın 13 milyonluk nüfusunun diğer ihtiyaçları için kuruyana kadar yoğun bir şekilde tüketiliyor.

Araştırmacılar 1984 ile 2011 arasında yeraltı su seviyesinin 12 metre azaldığı tahmininde bulunuyor. Buna karşın son 40 yıl içerisinde kentin nüfusu ikiye katlanmış durumda.

Başka araştırmalar ise bu sorunun sadece Tahran ile sınırlı olmadığını ortaya koyuyor.