Kürt illerinde 2020 bilançosu: Öldürme, işkence, muhalefete baskı…

HABER MERKEZİ – İHD Diyarbakır Şubesi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2020 Yılı İnsan Hakları İhlalleri Raporu’nu açıkladı. Buna göre devlet tarafından 5 kişi öldürüldü, 97 kişi işkenceye maruz kaldı, muhalif siyasetçiler kayyum ve yargı eliyle bastırılmak istendi.

İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi, ‘Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2020 Yılı İnsan Hakları İhlalleri Raporu’nu dernek binasında düzenlediği basın toplantısıyla açıkladı.

İHD Genel Başkan Yardımcısı Rehşan Bataray Saman, ihlallerin 2020 yılı içerisinde sistematik bir şekilde arttığını, bölgedeyse iktidarın güvenlikçi politikalarının ihlallerde etkili olduğunu kaydetti.

Saman, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde 2020 yılında yaşam hakkı, işkence ve kötü muamele, toplumsal gösteri hakkına yönelik engelleme ve müdahaleler, hapishanelerdeki, ifade ve örgütlenme özgürlüğüne, basın özgürlüğüne yönelik ihlaller, kadına yönelik şiddet, ekonomik ve sosyal haklardaki kayıplar gibi pek çok değişik ve kategorik konularda ihlallerin meydana geldiğini aktardı.

Saman, iktidarın, otoriter sistemi uygulamaya geçirmede, muhalif kesimleri, özellikle Kürt siyasetçileri baskı altına alma konusunda yine en çok yargı makamlarını kullanmaya devam ettiğine dikkat çekti.

Saman, Türkiye’nin Kürt meselesi başta olmak üzere, ekonomik, sosyal ve temel hak ve özgürlüklere ilişkin sorunlarının ‘güvenlik’ odaklı olarak ele alınması ve geliştirilen ‘çözümlerin’ sorunları çözmek yerine daha da derinleştirdiğini ifade etti.

‘Öcalan ile diyaloga geçin’

Cezaevlerindeki süresiz dönüşümlü açlık grevine de değinen Saman, “İmralı Yüksek Güvenlikli Cezaevi’ndeki evrensel ve insancıl hukuk dışı uygulamalar ve ihlaller devam etmektedir. Ağır hak ihlali olarak ifade ettiğimiz tecrit sisteminin devamı ile derin ve telafisi güç çatışma süreci ile bağlantısına dikkat çekmek isteriz. Kürt meselesinin çözümünde diyalog ve müzakere yönteminin uygulandığı çatışmasızlık sürecinde temel aktörlerden olan Öcalan’ın, bu misyonun yerine getirilmesinin koşulları sağlanmalıdır, uygulanan ağırlaştırılmış tecrit derhal sona erdirilmelidir” dedi.

‘Çatışmalı ortam son bulsun’

İhlallerin, yanlış ve hatalı devlet politikalarının bir sonucu olduğuna işaret eden Saman, “Hayatımızdaki ihlallerin önlenebilir olduğuna inanıyoruz. İnsan hakları ihlallerinin oluşumuna yol açan politikalardan vazgeçilmesi talebinde bulunuyor, çatışmalı ortamın bir an önce son bulmasını, kalıcı bir çatışmasızlık halinin ve demokratik çözüm araçlarıyla sürecin yeniden müzakere edilmesini umuyoruz” diye ekledi.

Ardından İHD Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölge Temsilcisi Abdüsselam İnceören Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi yaşanan hak ihlallerinin bilançosunu açıkladı:

Yaşam hakkına yönelik ihlaller

Keyfi öldürme, silah kullanma yetkisinin ihlali veya ‘dur’ ihtarına uymadığı gerekçesiyle;

• Güvenlik güçleri tarafından vurulan 5 kişi yaşamını yitirdi, 10 kişi yaralandı.
• Hapishanelerde 7 mahpus yaşamını yitirdi.
• 6 asker ve polis, intihar ettikleri iddia edilerek şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi.
• 2020 yılında; 1 siyasi parti yöneticisi saldırı sonucu yaşamını yitirirken, 1 siyasi parti yöneticisi yaralandı. 3 gazeteci ve 3 sağlık görevlisi gerçekleşen saldırılarda yaralandı.
• Bölge kentlerinde gerçekleşen silahlı çatışmalarda; 43 kolluk görevlisi yaşamını yitirirken, 30’u da yaralandı. 218 silahlı örgüt militanı yaşamını yitirdi. Çatışmalar arasında kalan 1 sivil yaşamını yitirdi.
• Silahlı örgütün eylemleri sonucu 15 kişi yaşamını yitirdi, 23 kişi de yaralandı.
• 8 kişi, silahlı örgüt militanları tarafından öldürüldü.
• Sınır hatlarında 4 kişi vurularak yaşamını yitirdi. 13 kişi ise donarak ölü bulundu.
• Mayın patlamalarında 1 çocuk yaşamını yitirirken, 2 çocuk yaralandı. 2 yetişkin (erkek) yaralandı.
• 8 çocuk, 37 kadın ve 10 erkek olmak üzere toplam 55 kişi, kuşkulu bir biçimde ölü olarak bulundu.

Çatışmalı ortamda meydana gelen ihlaller 

• Dört kent ve bu kentlere bağlı 13 ilçe sınırlarında bulunan onlarca bölgeyi kapsamına alacak şekilde toplamda 10 kez özel güvenlik bölgesi ilanları gerçekleşti. Bazı bölgelerdeki ilanlar, periyodik şekilde uzatıldı.
• 3 kent merkezi ve bu kentlere bağlı 8 ilçede bulunan 96 köy/mahalle ve bu köy/mahallere bağlı bulunan onlarca mezrayı kapsamına alacak şekilde toplamda, 13 kez sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
• Yaşamını yitiren 1 örgüt militanına ait cenaze, PTT aracılığıyla kargoyla ailesine gönderildi.
• Yaşamını yitiren örgüt militanlarının defin edildiği mezar/mezarlıklar, en az 8 kez tahrip edildi.
• 40 kişiye ait olduğu tahmin edilen kemiklerin olduğu bir toplu mezar bulundu.

Kadınların yaşam haklarına yönelik ihlaller

• 38 kadın intihar etti, 4 kadın da intihar teşebbüsünde bulundu.
• 34 kadın aile içi şiddet sonucu yaşamını yitirdi, 33 kadın ise maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandı. 3 kadın cinsel saldırıya maruz kaldı.
• 17 kadın toplumsal yaşamda saldırı sonucu yaşamını yitirdi, 12 kadın ise maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandı. 17 kadın cinsel saldırıya maruz kalırken, 1 kadın ise fuhuş yapmaya zorlandı.

Çocukların yaşam haklarına yönelik ihlaller

• 4 çocuk intihar etti, 1 çocuk da intihar teşebbüsünde bulundu.
• 1 çocuk aile içi şiddet sonucu yaşamını yitirdi. 7 çocuk ise maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandı. 2 çocuk cinsel istismara maruz kaldı.
• 3 çocuk toplumsal yaşamda maruz kaldığı şiddet sonucu yaşamını yitirdi, 5 çocuk ise yaralandı. 217 çocuk cinsel istismara maruz kaldı. 2 çocuk okulda şiddet gördü.

İşkence yasağına yönelik ihlaller

• En az 12 kişi gözaltında işkenceye ve kötü muameleye maruz kaldı.
• 97 kişi gözaltı yerleri dışında (sokak-ev baskını) işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.
• 54 mahpus, cezaevinde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.
• 13 kişi güvenlik güçlerinin ajanlık dayatmalarına maruz kalırken, 18 kişi de tehdit edildi.

Kişi özgürlüğü ve güvenliğine yönelik ihlaller

• 16’sı çocuk bin 550 kişi gözaltına alındı.
• 2’si çocuk 310 kişi tutuklandı.
• 22 kişi hakkında ev hapsi verildi.
• Bin 345 ev/işyeri baskını yapıldı.

İfade özgürlüğüne yönelik ihlaller

• 29 soruşturma dosyasında 183 kişi hakkında soruşturma başlatıldı.
• 17 dava dosyasında 119 kişi hakkında dava açıldı.
• Aralarında siyasetçi, gazeteciler ve kamu emekçilerinin de bulunduğu 53 dosyada 230 kişi hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi.
• 9 siyasi parti binası, 2 dernek, 3 belediye binası saldırı veya baskına uğradı. 1 Siyasi oluşum (Demokratik Toplum Kongresi) kapısı savcılık talimatıyla mühürlendi, 1 siyasi partinin (Kürt Demokrat Partisi) faaliyetleri fiili olarak durduruldu.
• Güvenlik güçleri tarafından 19 toplumsal gösteri veya açık hava toplantısına müdahale edildi.
• Toplantı veya gösteriler, kimi kentlerde süresiz, kimi kentlerde ise 15 günde bir ya da her ay yenilerek yasaklandı. 2020 yılında 72 kez yasaklama kararı açıklandı.

Cezaevlerindeki hak ihlalleri 

• 496 mahpus, gerekçe gösterilmeden sürgün/sevk edildi.
• 69 mahpus sağlık hakkı ihlaline maruz kaldı.
• En az 15 mahpus tecrit ve izolâsyona maruz kaldı.
• En az 4 mahpus hakkında soruşturma başlatıldı.

Ekonomik ve sosyal haklara yönelik ihlaller

• Güvencesiz çalışma koşulları sonucu meydana gelen iş kazalarında; 18 işçi yaşamını yitirdi, 2 işçi yaralandı.
• 418 kişi işten çıkarıldı. 46 kişi görevinden alındı ve 42 kişi de ihraç edildi. 3 kamu çalışanı sürgün edildi.

2019 yerel seçimleri sonrası kayyum bilançosu

2020 yılında 4’ü il, 8’i ilçe ve 4’ü belde olmak üzere 16 belediyeye kayyum atandığını, 3 belediye meclis üyesine kayyum atanırken, 21 belediye meclis Üyesi ve 10 il genel meclis üyesi görevinden alındı.

Verilmeyen mazbatalar toplam

• Mazbatası Verilmeyen Belediye Eşbaşkan: 6
• Mazbatası Verilmeyen Meclis Üyesi: 51
• Mazbatası Verilmeyen İl Genel Meclis Üyesi: 4

Görevden alma- kayyum atama toplam

• Kayyum Atanan Belediye Büyükşehir: 3
• Tutuklanan Belediye Eşbaşkanı: 7
• Görevden Alınan Belediye Eşbaşkanı: 35
• Görevden Alınan Belediye Meclis Üyeleri: 82