Anti emperyalizm üzerine

Anti emperyalizm üzerine

Hakan Yurdanur

Bir kavramı tanımlamak onun üzerinden üretilen ideolojik dayatmaları ve egemenlik ilişkilerini de anlamayı gerektirir. Bunu olanaksız kılan ve üzerinde ki örtüyü kaldırtmayan erk , olanı olmayan olarak gösterebiliyor. Bu kısa tanımdan hareketle anti emperyalizm kavramının altında yatanları ve anlatılanları çözmeye çalışalım.

  1. Bugün emperyalizm kavramından daha popüler olanı anti emperyalizm olsa gerek. Şunu belirterek başlayalım ; bir şeye karşı olmak hem tek başına bir anlam taşımaz hem de karşı olunan şeyden ne anladığımız ile doğru orantılı ilişki kurar. Eğer emperyalizmden bir ülkenin başka ülkenin toprağını ele geçirmeyi anlıyor ve burada kalıyorsak bu anti emperyalist bakışın sadece bir kısmı olabilir. Olabilir dedim örnekleyelim: Yemen ‘in işgal edilmesine karşı çıkan Batılı ülkeler bu karşı çıkışları ile anti emperyalist olamazlar. Ama Yemen halkının mücadelesi biçim ve sonuçları bakımından anti emperyalist kimlik taşıyabilir.
  2. Kapitalizme ve onun işgallerine, toplum ve doğaya saldırılarına , yarattığı insanlık dışı durumlara, iklim krizlerine ve ekolojik yıkıma karşı olmadan anti emperyalist olunamaz. En önemlisi de anti emperyalist olmadan önce anti kapitalist olmak gerekliliği. Çünkü kapitalizm başından bu yana emperyalist kimlikte ve ona içkindir. Emperyalizm kapitalizmden bağımsız ekonomik – siyasal – sosyal – ideolojik bir formasyon değildir. Bu anlama biçimi hem teorik hem de pratik sorunları aşmak için önem taşıyor. Teorik olarak kapitalizmi parçalara ayırmak bir süre sonra onun dışında ve ona rağmen başka formasyonların da olabileceğini söylemek anlamına geliyor. Kapitalizmin bir dönemine emperyalizm dersek o zaman ondan önceki dönemlere de ad bulmamız gerekebilir. Buda pratik sorunu doğurur. Bir aşamayla mücadele daha önceki ve sonraki aşamaları ve mücadelelerini sembolik, yüzeysel, içi boş, hedefinden saptırılmış bir konuma sokabilir. Burada önemli bir tespit yapmak gerekirse şunu söyleyebiliriz: Kapitalizmin bir aşaması olarak emperyalizm yerine emperyalizmin aşamalarından bahsetmek daha önemlidir.
  3. Ulusalcı söylemler anti emperyalist özellik barındırmak zorunda değildir ve çoğu da barındırmaz. Her ulusalcı söylem anti emperyalisttir diyemeyiz. Ulusal kapitalizm diye bir icadın sahibi olan bu zihniyet dışarıya karşı olmayı anti emperyalist olmak olarak görüyor ve daha ileriye gitmiyor. Ülke sınırları içinde olursa iyi kapitalist, ülke sınırları dışında olursa anti emperyalist ! Bu bilerek ve isteyerek yerli işbirlikçi sermayedarı dolayısıyla kapitalizmi korumak kollamak demektir. Yabancı düşmanı olmak, yabancı sermayeye tavır almak anti emperyalist olmak için yeterli değildir. Kapitalizmin ulusal sınırları olmadığı için milli kapitalizm diye bir şeyde olamaz. Ulusal sol kavramı da yanlıştır. Solun ulusalı olmaz. Sol bir yerde ulusal ön eki alıyorsa bu solun kapitalizmle dolayısı ile emperyalizm ile bir derdi olamaz. Olsa bile bu göstermeliktir. Anti emperyalist mücadele ulusal değil sınıfsaldır !
  4. Sömürgecilik karşıtlığı ile anti emperyalist mücadele arasında ki ilişkiyi de iyi kavramak gerekmekte. Emperyalist bir devletin (devlet dedim çünkü ezilen ve sömürülen halklar emperyalist olamaz ki!) başka bir ülkenin halkına ait toprağına, emeğine, yeraltı ve yerüstü kaynaklarına el koyması için illa ki o ülkeyi askeri güçle işgal etmesi gerekmiyor. Bunu yerli kapitalistlere de yaptırabiliyor. Sadece bağımsızım demekle bağımsız olunmuyor. Bağımsızlık aynı zamanda ekonomik – sosyal – kültürel – politik yeniden oluş demektir.
  5. Emperyalizm ile militarizm arasında birebir ve sıkı ilişkiler mevcut. Bu anlamı ile anti emperyalist bakış aynı zaman da anti militarist olmak zorunda. Militarizm üzerinden tanımlanan anti emperyalist mücadele doğal olarak içinin boşaltılıp işlevsiz kalmasına neden olacaktır. Emperyalist ülke ile yapılan savaş anti emperyalist olmayı gerektirmiyor. Emperyalist ülke ile savaşan her ülke anti emperyalisttir diyemeyiz. Bir noktanın daha altını çizelim: Emperyalizmle savaş ayrıdır, emperyalist ile savaş ayrı. Bu ikisini karıştırmamak gerekmekte. Emperyalizm ile savaş anti emperyalizmi içinde barındırırken emperyalist ile savaş bu barınmayı taşımayabilir.

Beş madde ile özetlemeye çalıştıklarım bu devasa konu için olsa olsa bir ön taslak çalışması olabilir. Belki de bu konu hakkında daha berrak çalışmalara yol açabilir.

Başladığımız gibi bitirelim; egemenlik ilişkilerini ve ideolojik dayatmaları çözebilmek kavramı doğru tanımlamak ile başlar.