Associated Press (AP) haber ajansı muhabirlerinden Bassem Mroue, son dönemlerde yumuşamaya başlayan Suriye-Türkiye ilişkilerinin, Türkiye’nin Kürt bölgelerine düzenlediği hava harekatıyla yeniden çıkmaza girdiğini yazdı. Mroue, Recep Tayyip Erdoğan’ın Beşar Esad’la görüşmek istediğini ve taleplerde bulunduğunu fakat bunun Suriyeli lider tarafından reddedildiğini yazdı.
Rusya, müttefiki Suriye hükümeti ile Suriye iç savaşında karşıt taraflarda yer alan Türkiye arasında bir uzlaşma için yıllarca baskı yaptı. Son haftalarda olası ilerlemenin ilk küçük işaretleri görüldü.
Ancak bu durum, bu hafta sonu Türkiye ile Kuzey ve Doğu Suriye’nin çoğunu kontrol eden Suriyeli Kürtler arasındaki gerilimin alevlenmesiyle yeniden tehlikeye girdi. Türkiye, 13 Kasım’da İstanbul’da meydana gelen ölümcül bombalama olayından sorumlu tuttuğu şüpheli Kürt militanların Suriye ve Irak’taki mevzilerini havadan vurdu.
Ordu ayrıca Suriye ordusu mevzilerini de vurarak çok sayıda askeri öldürdü ve yaraladı. Suriye için daha da endişe verici olan ise Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Suriye’ye yeni bir kara harekatı düzenleyebileceğini açıklaması oldu.
Rusya’dan itidal çağrısı
Rusya’nın Suriye’deki cumhurbaşkanlığı elçisi Alexander Lavrentyev, salı günü Türkiye’yi itidal göstermeye çağırdı. Lavrentyev, Türk ortaklarını Suriye topraklarında aşırı güç kullanmaktan kaçınmaya ikna etmenin mümkün olacağını umduğunu söyledi.
Uyarılar, birkaç yıldır nispeten sakin olan, ancak uzun iç savaştan İslam’ın yükselişine ve düşüşüne kadar 11 yıllık çatışma nedeniyle birçok güç arasında hâlâ paramparça olan Suriye’de yeni bir şiddet artışı tehlikesinin altını çiziyor.
Düşmanlık nedenlerini ortadan kaldırmaya yetmedi
Hem Türkiye hem de Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad hükümeti Suriyeli Kürtlere karşı çıkıyor. Ankara, onları kendi topraklarındaki Kürt militanlarla bağlantılı olmakla suçlarken, Şam ise petrol zengini doğu da dahil olmak üzere Suriye topraklarının yaklaşık üçte birini Kürtlerin elinde tutmasından rahatsız. Bir başka karmaşıklık da, kuzeydoğu Suriye’deki ABD birliklerinin oradaki Kürt liderliğindeki güçlerle birlikte çalışması.
Ancak şu ana kadar bir rakibi paylaşmak, diğer düşmanlık nedenlerini ortadan kaldırmaya yetmedi. Türkiye, iç savaş sırasında Esad’ı devirmeye çalışan isyancıları da destekledi ve halen muhalif savaşçıların sonuncusunu koruyor..
Türkler özür dilemek zorunda kalacak
Hafta sonu yapılan saldırılarda Suriye askerlerinin ölmesi ortamı daha da gergin hale getiriyor. İngiltere merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne göre, ülkedeki çatışmayı takip eden bir muhalif savaş gözlemcisi, 18 Suriye askerinin öldürüldüğünü bildirdi.
Eski bir Suriye milletvekili ve Suriye’nin iktidardaki Baas partisinin silahlı kanadının komutanı Muhannad Haj Ali, “Suriye, olanları bir saldırı olarak görüyor ve bu Ankara ile Şam arasındaki kapalı kapıları açabilecek herhangi bir İran veya Rusya arabuluculuğunu etkiliyor. Bu, herhangi bir siyasi girişimi baltalıyor ve bu nedenle Türkler özür dilemek zorunda kalacak” dedi.
Son saldırılar öncesinde uzlaşma çabalarında umut verici işaretler vardı. Londra merkezli Asharq Al-Awsat gazetesinin Suriye işlerinden sorumlu üst düzey diplomatik editörü İbrahim Hamidi’ye göre, Temmuz ayında Suriye Ulusal Güvenlik Konseyi başkanı Ali Memlük ile MİT Başkanı Hakan Fidan arasında Moskova’da görüşmeler yapıldı.
Esad görüşmeyi reddetti
Ekim ayında Erdoğan, alt düzey görüşmelerin yapıldığını söyledi. Prag’daki bir Avrupa zirvesinde gazetecilere yaptığı açıklamada, şu anda Esad ile bir görüşme masada olmasa da zamanı geldiğinde “Suriye cumhurbaşkanı ile görüşme yoluna gidebiliriz” dedi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’a kısa süre önce bir mesaj gönderdiği öne sürüldü. Erdoğan’ın, Suriyeli Kürtler üzerinden Esad’a bir dizi teklifte bulunduğu, Esad’ın ise böyle bir görüşmeyi reddettiği iddia edildi.
Suriyeli yetkililer ile düzenli olarak görüştüğü belirtilen Lübnanlı bir siyasetçi, İran’ın kısa süre önce Erdoğan’dan Esad’a bir mesaj ilettiğini öne sürdü. İddiaya göre mesajda Erdoğan, şu çağrılarda bulundu:
* Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların geri dönmesi.
* Suriye hükümetinin Kürtlerin kontrolündeki bölgelere dönmesi,
* Kürtlerin Suriye doğalgazı ve petrolünü kullanmasının engellenmesi için adım atılması.
Görüşme üçüncü bir ülkede yapılabilir
İddiaya göre, Erdoğan mesajında Türk yetkilileri Şam’a göndermeye hazır olduğunu söyledi, fakat Lübnanlı siyasetçi, Esad’ın bunu reddettiğini ve görüşmenin üçüncü bir ülkede yapılabileceği yanıtını verdiğini aktardı.
İddiayı sorduğumuz üst düzey bir Türk yetkili ise İran’ın herhangi bir arabuluculuk yapmadığını, Tahran yönetiminin Suriye konusunda Ankara’ya düşmanca davrandığını savundu. Türk yetkili, Türkiye’ye uzlaşma baskısı yapan tarafın Rusya olduğunu ama hiçbir ilerleme kaydedilmediğini iletti.
Arap basınında ağustos sonunda çıkan haberlerde de, MİT Başkanı Hakan Fidan’ın Suriyeli mevkidaşı Ali Memlük ile Moskova’da 19 Temmuz tarihinde gizli bir görüşme yaptığı öne sürülmüştü. Memlük’ün görüşmede Türkiye’nin Suriye’den çekilmesi için bir takvim belirlenmesini talep ettiği, Fidan’ın da Suriye’nin kuzeyinde “güvenli bölge” talebini yinelediği iddia edilmişti. Görüşmede iki taraf arasındaki görüş ayrılıklarının öne çıktığı öne sürülmüştü.