On binlerce can kaybının yaşandığı Maraş merkezli depremlerin üzerinden sayılı günler geçmişken, cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin ertelenip ertelenmeyeceği gündeme gelmeye başladı. Bülent Arınç’ın ‘seçimler ertelenebilir’ çıkışıyla hararetlenen tartışma ve açıklamaları derledik.
Maraş merkezli 7.7 ve 7.6’lık şiddetli depremlerde 10 kentte binlerce bina yıkılırken, on binlerce can kaybı yaşandı.
Depremin üzerinden henüz birkaç gün geçmişken Reuters haber ajansına konuşan üst düzey hükümet yetkilisi, depremden etkilenen bölgelerin Türkiye nüfusunun yüzde 15’ini oluşturduğunu belirterek ”Gelişmelere bakacağız ama şu anda 14 Mayıs’ta seçim yapmanın çok ciddi güçlükleri var” dedi.
İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener de 14 Mayıs’ta yapılması planlanan seçimlerin depremler nedeniyle 18 Haziran’a kalabileceğini söyledi:
14 Mayıs’ta yapılması zor görünüyor, zamanında 18 Haziran’da yapılır… Biz siyasiler de bu seçimin kesinlikle yapılmasını sağlamakla yükümlüyüz.
Habertürk yazarı Fatih Altaylı ise dünkü yazısında, kendine seçimlerin 6 ay veya 1 yıl ertelenebileceğine yönelik bilgiler geldiğini yazdı.
İktidarın, seçimleri erteletme işini Yüksek Seçim Kurulu’na (YSK) havale edeceğini yazan Altaylı, işletilmek istenen sürece dair şunları kaydetti:
Önce bir seçim kararı alınacak. Sonra YSK, dört ilde tamamen altı ilde ise kısmen seçim sürecini yürütmesinin fiilen imkansız hale geldiğini bildirecek ve seçimlerin ertelenmesini isteyecek. Böylelikle seçimler en az altı ay, muhtemelen bir yıl ertelenecek.
Arınç 3 seçenek önerdi
Depremin sekizinci gününde sosyal medya hesabından yazılı bir açıklama yayımlayan eski Meclis Başkanı AKP’li Bülent Arınç, normal takvime göre 18 Haziran’da yapılması gereken cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin “ivedilikle” ileri bir tarihe ertelenmesini istedi.
Deprem bölgesi illerin 85 milletvekili ile Meclis’te temsil edildiğini belirten Arınç, depremler nedeniyle bu bölgede seçim yapma olanağı kalmadığını savundu:
Manzara o kadar acı ki; buralarda seçmen kalmamış. Hem seçmen kütükleri geçersizleşmiş hem de seçim yapmak hukuken ve fiilen imkansız hale gelmiş. Belki de seçime gidilirken Yüksek Seçim Kurulu nüfus sayımı ile bu illerin kaç milletvekili ile temsil edileceğini yeniden hesaplayacaktır.
Bu ortamda seçimlerin yapılamayacağını belirten Arınç, ileri bir tarihe ertelenmesine ilişkin de yöntem önerdi. Eski Meclis Başkanı, Anayasa’nın 78. maddesine bir fıkra eklenmesini önerdi.
Anayasa’nın 78. maddesi sadece “savaş nedeniyle” seçimlerin 1 yıl ertelenmesine olanak tanıyor.
Bülent Arınç bu maddeye, deprem benzeri afetlerde de seçimlerin ertelenmesi ekinin konulmasını önerdi.
Anayasa’nın 79. maddesinin seçimle ilgili Yüksek Seçim Kurulu’nu görevlendirdiğini hatırlatan Arınç, kurumun toplanarak, “mevcut durum karşısında” seçimlerin 2023 Mayıs veya Haziran aylarında yapılamayacağına hükmedebileceğini kaydetti.
Arınç, açıklamasında seçim tarihi ile ilgili de üç öneri ileri sürdü.
- Birinci tercih genel seçimlerin, 2024’teki yerel seçimlerle birleştirilmesi
- İkinci tercih seçimlerin 2023 Kasım ayına ertelenmesi
- Üçüncü tercih tüm siyasi partilerin üzerinde mutabık kalacağı bir tarihte yapılması
Demirtaş ‘Anayasa’yı yok saymaya hazırlanıyorlar’ demişti
Arınç’ın bu açıklamaları öncesi HDP’nin tutuklu eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, ‘herkes felakete yoğunlaşmışken’ iktidarın bir grup hukukçuya seçimlerin ertelenmesi için çalışma talimatı verdiğini söylemişti.
Demirtaş’ın Twitter hesabından yaptığı açıklama şöyleydi:
Gelen bilgilere göre, herkes felakete yoğunlaşmışken bir grup hukukçuya, seçimlerin ertelenmesi için çalışma yapılması talimatı verilmiş. Bir kez daha, oldubitti yaparak Anayasa’yı yok saymaya hazırlanıyorlar.
Seçimler, Anayasa’nın 78’inci maddesine göre sadece TBMM’de ve resmen ilan edilmiş savaş hali kararıyla ertelenebilir. Bunun istisnası yoktur. TBMM’yi yok sayıp seçimleri erteleme kararı almak, açıkça siyasi darbe olur.
Anayasal suç olmasına rağmen seçimler bir kez ertelenirse bunun önü açılır ve kimse Yüksek Seçim Kurulu’na bir daha seçim kararı aldıramaz. Deprem felakettir, diktatörlüğe geçiş için ‘Allah’ın lütfu’ değildir. Halk buna izin vermez, nokta.
Kılıçdaroğlu: Savaş olmadığına göre, seçim ertelenemez
Bülent Arınç’ın ‘seçimler ertelenebilir’ sözlerine karşılık muhalefetten tepkiler gecikmedi. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, “Savaş olmadığına göre, seçim ertelenemez” dedi.
CHP lideri, anayasanın çok açık olduğunu ve seçimlerin sadece savaş halinde ertelenebileceğini belirtirken kimseye özel hukuk normu oluşturulamayacağını dile getirdi.
Seçimin ertelenmesi taleplerinin altında seçimden kaçma iradesi var. Ancak bu iradeyi YSK üzerinden hayata geçirmek yani kendi çıkarlarına göre bir defaya mahsus özel kararlar aldırmak istiyorlar. Sayın Arınç’ın açıklaması bunu gösteriyor.
Yapılması gereken, ister erken seçim olarak 14 Mayıs, ister zamanında 18 Haziran olsun, ivedilikle seçim tarihinin belirlenmesidir. Seçimden kaçmanın hiç kimseye bir yararı yoktur. Ancak zararını tüm ülke çekecektir.
DEVA Partisi: Seçimler ertelenemez
DEVA Partisi Sözcüsü İdris Şahin, Pazartesi günü yaptığı açıklamada, depremlerden sonra seçimlerin ertelenebileceği iddiasına tepki gösterdi.
Anayasa’ya göre seçimlerin ertelenmesinin mümkün olmadığını söyleyen Şahin, seçimleri Cumhurbaşkanı’nın da Yüksek Seçim Kurulu’nun da erteleyemeyeceğini belirtti.
İYİ Parti ve Gelecek Parti sözcülerinden ilk açıklamalar
Sosyal medya hesabından paylaşım yapan İYİ Parti Sözcüsü Kürşat Zorlu da “Seçim tarihiyle ilgili bazı açıklamalar kamuoyuna yansımaktadır. Elbette öncelikli hedefimiz yaralarımızın hemen sarılmasıdır. İşte hem bu sürecin ve ülke sorunlarının etkin çözümü hem de Anayasamıza göre seçimlerin vaktinde gerçekleşmesi İYİ Parti’nin temel yaklaşımı olacaktır” dedi.
Gelecek Partisi Sözcüsü Serkan Özcan ise Arınç’ın açıklaması için “sivil darbe olarak değerlendirilir” yorumunda bulundu.
Özcan, “Evet tarihimizin en acı dönemlerinden birini yaşıyoruz. Tartışmaları körükleyerek acımızı daha da büyütecek her girişim tarihi bir hata olur. Açık Anayasa hükmüne rağmen aksi yönde atılacak her adım, bizim ve milletimizin gözünde Sivil Darbe olarak değerlendirilir” dedi.
EMEP: Kaçamazsınız, seçim yapılmalı
Emek Partisi (EMEP), seçimlerin ertelenmesi tartışmalarına ilişkin şu açıklama yaptı:
Halkın yaralarını sarabilmesinin koşullarından biri de bu iktidara bir gün bile fazladan katlanmak zorunda kalmamasıdır. Kaçamazsınız. Seçim yapılmalıdır.
DP: Seçime yönelik tüm popülist kurgusu bozuldu
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, deprem bölgesi ziyaretinde alt ve üst yapı çalışmalarına atıfta bulunup, “Sizlerden bir yıl süre istiyorum, bir yıl içinde bu inşaatların inşasını yapacağız” demişti.
Demokrat Parti (DP) Genel Başkanı Gültekin Uysal ise sosyal medyadan bu sözlere atıfta bulunarak, “Erdoğan’ın ‘bana bir yıl verin’ sözünden anladığımız, 18 Haziran 2023 seçimini Yüksek Seçim Kurulu eliyle ‘seçmen kütüklerinin fiili imkansızlık nedeniyle hazırlanamaması’ gerekçesiyle muhtemelen yerel seçimlerle birleştirmek! Çünkü seçime yönelik tüm popülist kurgusu bozuldu!” sözleriyle değerlendirdi.
AKP’den ilk açıklama
Arınç’ın ‘seçimlerin ertelenmesi’ çıkışının ardından AKP’den de bir açıklama geldi.
AKP Genel Başkan Yardımcısı Ali İhsan Yavuz, şu an seçimlerin tarihi ile ilgili herhangi bir değerlendirme yapmadıklarını savundu.
Yavuz, “Biz şu an can kurtarma derdindeyiz. Şu ana kadar seçimle ilgili herhangi bir şeyi toz zerresi kadar bile konuşmadık. Bunu konuşmaya utanırız” ifadelerini kullandı.
AKP’li Yavuz, Hürriyet’ten Hande Fırat’a verdiği demeçte, “Hepimiz deprem bölgesindeyiz. Bu felaketin ortasında bunu konuşmak abesle iştigal, giden canlarımıza hakarettir. Bunu konuşanlar kafaları bulandırmaya çalışıyorlar” diye belirtti.
