HABER MERKEZİ – Hak savunucularının durumunu izlemek ve dava süreçlerine ilişkin güncel bilgi sağlamak amacıyla oluşturulan sessizkalma.org geçtiğimiz günlerde erişime açıldı. Bu yeni site, Türkiye’de risk altında çalışmalarını sürdüren insan hakları savunucularının karşı karşıya kaldığı yargılama ve soruşturmaları, insan hakları kurumlarının uğradığı baskıları görünür kılmayı, alana ilişkin güncel bilgiyi yaygınlaştırmayı amaçlıyor. Hafıza Merkezi, Eşit Haklar İçin İzleme Derneği ve Hollanda Helsinki Komitesi ortaklığında yürüttülen çalışma kapsamında oluşturulan sessizkalma.org’a dair takdimi paylaşıyoruz.
Dünyada giderek yaygınlaşan otoriterleşme eğilimine koşut olarak, Türkiye’de de sivil alanın daralmasını her zamankinden çok konuşur olduk. Hindistan’dan Venezüella’ya, Amerika Birleşik Devletleri’nden Türkiye’ye, Macaristan’dan Rusya’ya, Filipinler’den Polonya’ya çok farklı ülkelerde benzerlikler gösterdiğini gözlemlediğimiz ve otoriterleşmeyle paralel yürüyen bu eğilim insan hakları mücadelesi için daha önce karşılaştıklarımızdan farklı riskler ve zorluklar getiriyor.
Bu olgunun Türkiye’deki yansımaları bir bütün olarak sivil toplum çalışmalarının ve özelde de insan hakları mücadelesinin kriminalize edilmesi; ifade, örgütlenme ve barışçıl toplantı ve gösteri özgürlüğünün kısıtlanması; insan hakları savunucularının çeşitli şekillerde yargısal veya yönetsel tacize uğraması, haklarında hedef gösterici kampanyalar yapılması ve yalan haberlere yer verilmesi olarak gözleniyor.
Eşit Haklar İçin İzleme Derneği, Hakikat Adalet Hafıza Merkezi ve Hollanda Helsinki Komitesi olarak insan hakları savunucularının çalışmaları nedeniyle hedef haline getirildiği böylesi bir ortamdan hareketle 2018 yılından beri Türkiye’de insan hakları savunucularının korunması ve güçlendirilmesi amacıyla ortak bir çalışma yürütüyoruz.
Ortak çalışmamızın ürünlerinden biri sessizkalma.org web sitesi. Bu site aracılığıyla, öncelikle Türkiye’de risk altında çalışmalarını sürdüren insan hakları savunucularının karşı karşıya kaldığı yargılama ve soruşturmaları, insan hakları kurumlarının uğradığı baskıları görünür kılmayı, alana ilişkin güncel bilgiyi yaygınlaştırmayı amaçlıyoruz. Türkçe ve İngilizce olarak hazırladığımız site kapsamında izlediğimiz temel davalara ilişkin özetlere ve dava takvimine ulaşabilir, yeni gelişmeleri haberler bölümünden izleyebilir, durumlarını yakından takip ettiğimiz insan hakları savunucularının profillerini inceleyebilirsiniz.
Örneğin İHD Malatya Şube Başkanı Gönül Öztürkoğlu, tamamen meşru sivil toplum faaliyetleri gerekçe gösterilerek terör örgütü propagandası yapmakla suçlanıyor. Savcının aleyhinde gösterdiği deliller arasında panel hazırlığı yapmak, basın açıklaması yapmak, kamusal gösteriye katılmak, sosyal medya paylaşımı yapmak var. Geçmiş dönem Türk Tabipler Birliği Merkez Konseyi üyeliği yapmış olan Dr. Şeyhmus Gökalp bir başka örnek. O da Türkiye’nin Afrin Operasyonu’nu kınayan ve savaşın bir halk sağlığı meselesi olduğunu belirten basın açıklaması nedeniyle diğer Merkez Konsey üyeleriyle birlikte 30 Ocak 2018 tarihinde gözaltına alınmıştı. “Halkı kin ve düşmanlığa tahrik etme” suçundan 20 ay hapis cezasına çarptırılan Gökalp’le ilgili karara karşı istinaf mahkemesine itiraz edilmiş durumda.
Sessizkalma.org’da hakkında bilgi bulabileceğiniz risk altındaki diğer hak savunucuları Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Yönetim Kurulu Başkanı Şebnem Korur Fincancı, İnsan Hakları Derneği (İHD) Eş Başkanı ve Gözaltında Cinsel Taciz ve Tecavüze Karşı Hukuki Yardım Komisyonu’nun kurucusu Eren Keskin, İHD Diyarbakır Şubesi eski başkanı Raci Bilici, erken çocukluk dönemi üzerine Bernard Van Leer Vakfı Türkiye Temsilcisi ve sivil toplum profesyoneli Yiğit Aksakoğlu, İHD Siirt Şubesi eski başkanı Zana Aksu, İnsan Hakları Gündemi Derneği kurucu üyesi Günal Kurşun ve siyaset bilimi profesörü ve Barış için Akademisyenler bildirisi imzacısı Füsun Üstel.
Yukarıda andığımız gibi insan hakları savunucularına yönelik baskılar küresel bir eğilim gösteriyor. Bu duruma cevap vermek için de dünyada zor koşullarda çalışmalarını yürüten insan hakları savunucuları için oluşturulmuş çok çeşitli destek programları var. Araştırma bursu, misafir araştırmacı pozisyonu, finansal ve idari destek, hukuki ve tıbbi harcamalar, güvenli barınma, güvenli yer değiştirme gibi çok çeşitli konularda uygulanan farklı destek programlarına sitemizin savunucular için destekler bölümünden ulaşabilirsiniz.
Son olarak dünyada insan hakları savunucularının durumu, korunmaları için gerekli norm ve standartlar hakkında uluslararası belgeler, kaynaklar ve yayınlanmış raporlara da yine sitemizden erişebilirsiniz.
Otoriterleşme ve popülizmin toplum ve hükümetler nezdinde yaygınlaşması insan hakları için yeni ve ciddi riskler yaratıyor. İnsan haklarının ve savunucularının meşruiyetinin hiç olmadığı kadar sorgulandığı bir dönemden geçiyoruz. Ancak bu durumu bir fırsata çevirmek de bizim elimizde. Bu sorgulama bizce insan hakları mücadelesinin zaten yapması gereken bazı iç sorgulamaları ve dönüşümleri önümüze acil gündemler olarak getiriyor. Sessizkalma.org sitesi, Eşit Haklar İçin İzleme Derneği, Hakikat Adalet Hafıza Merkezi ve Hollanda Helsinki Komitesi olarak tam da böyle bir arayış içinde yürüttüğümüz çalışmanın bir ürünü.
Bu çalışmalarımız kapsamında önümüzdeki günlerde insan hakları savunucularının nasıl daha etkili korunup güçlendirileceği, daha da önemlisi insan hakları fikrinin meşruiyetinin daha geniş toplumsal kesimlerce nasıl sahiplendirilebileceği üzerine düşünmeye ve çalışmaya devam edeceğiz.
