Tahir Elçi bundan tam 7 yıl önce “Bu bölgede silah, çatışma, operasyon istemiyoruz” açıklaması yaptığı sırada Dört Ayaklı Minare’nin önünde vuruldu. Minarenin taşlarındaki kurşun ve bomba izleri sanki olay dün olmuş gibi yaşananları unutturmuyor ziyaret eden insanlara ve herkese. Özellikle son bir haftadır savaş uçaklarının semalarında eksik olmadığı bu kentte yine gerginlik yine tedirgin bir bekleyiş var. 7 yıl boyunca ne değişti? Hayat normal seyrinde akıyormuş gibi görünse de aslında yaşananlar ve tanıklıklar çok da öyle olmadığını anlatıyor.
Her fırsatta bu coğrafyanın barışa ne kadar çok susadığını anlatmaya çalıştı Tahir Elçi. Bugün yaşasaydı yine söyleyecekti ve söylemekten de vazgeçmeyecekti.
O’nun ölümüne dair bir çok nokta hala aydınlatılmış değil. Ailesi, hukukçu dostları ve aslında onu tanıyan ve son yıllarına tanıklık eden herkes bunun sıradan bir cinayet olmadığını, Elçi’nin suikast sonucu öldürüldüğü düşünüyor.
Tahir Elçi’nin üniversite yıllarından beri dostu olan HDP Grup Başkanvekili Meral Danış Beştaş da aynı fikirde. Beştaş’a göre cinayetinin aydınlatılmaması da Elçi’nin bilinçli olarak hedef seçildiği iddialarını güçlendiriyor. Beştaş, üniversite yıllarından, siyasetin ağır ve çetin şartlarını birlikte göğüslemeye kadar belirleyici dönemeçleri yaşadığı dostu Tahir Elçi’yi Gazete Karınca’ya anlattı.
Tahir Elçi’nin katledilmesi sizin ve diğer yakınları, sevenleri için ağır bir kayıp oldu. Her yıl siz de anma törenine katılıp ailesinin ve sevenlerinin yanında oluyorsunuz. Ancak Elçi’nin ölümü aynı zamanda Türkiye için, Türkiye’nin demokratikleşmesi için de önemli bir kayıp demek yanlış olmaz sanıyorum. Bu konuda siz ne söylemek istersiniz?
28 Kasım 2015 asla hafızalarımızdan silinmedi. Hatta ayrıntılarını bile hatırlıyorum, biz Cegerxwin Kültür Merkezi’nde bir sempozyumdaydık. Gülten Kışanak vardı, birçok vekil oradaydı. Biz oradayken haberi aldık. O duyguyu tarif etmek çok zor. Önce inanmak istemedik. Bir yanlışlık olduğunu düşünerek hızla morga gittik. Evet, büyük bir kayıp, Türkiye’de bir baro başkanı hem de Diyarbakır Baro Başkanı, kameralar önünde, canlı yayında katledildi. Üstelik Dört Ayaklı Minare’de tarihin, doğanın kültürlerin korunması için yaptığı bir basın açıklaması sırasında. Bu suikast sadece Kürdistan’da değil Türkiye’nin batısında da ciddi yankı buldu. Çünkü hatırlarsınız o dönem abluka vardı.
Çok ciddi çatışmalar yaşanıyordu ve hak ihlalleri yığınla tabir edeceğimiz boyuttaydı. Çok yoğun işkence, zulüm vardı. Bir yandan da mücadele devam ediyordu. Diyarbakır Barosu da o gün kendi kültürüne ve tarihine sahip çıkmak için oradaydı. Türkiye’de 1990’lı yıllarda Şevket Epözdemir, Medet Serhat gibi hukukçular katledildi ama ilk kez bir baro başkanı katledildi.
Tahir 1990’lı yıllardan farklı olarak, Diyarbakır’ın göbeğinde, kameralar önünde öldürüldü. Kısa bir süre öncek hedef gösterilmişti, CNN Türk’te Ahmet Hakan’ın programında söylediği sözler nedeniyle ciddi bir linçle karşı karşıya kaldı. Maalesef Türkiye’de tıpkı Hrant Dink’e de yapıldığı gibi önce linç başlıyor sonra ölüme giden yol döşeniyor. Bunu iktidar medyası çok yoğun yaptı. Bu nedenle Tahir Elçi suikasti sıradan bir cinayet değil. Bu cinayetle barolara da gözdağı verilmek istendi.
Tahir Elçi’nin öldürülmesi ile barolara gözdağı verilmek istendiğini düşünüyorsunuz. Peki başarılı oldu mu sizce bu hamle?
Mutlaka birtakım hukukçular, avukatlar üzerinde etkili olmuştur. “Olmamıştır” demek hayatın olağan akışına uymaz. Ama tersten şöyle bir durum da oluştu; Tahir’in davasına, cenaze törenine ve her yıl anmaları çok büyük ve geniş bir sahiplenme var. Türkiye’nin bütün baroları ciddi bir dayanışma gösteriyor.
Bence bu gözdağı, baroları ürkütmek bir yana baroların daha çok mücadele ettikleri bir sürece vesile oldu. Tahir’e yapılanlar hiç kimse tarafından asla kabul edilmedi. Ancak Türkiye’deki büyük resme bakacak olursak tıpkı Hrant Dink gibi Tahir Elçi cinayeti de Türkiye’de ne kadar büyük “çılgınlık” olabileceğini yani ölüme, katletmeye vardıran bir “çılgınlık” halini insanlar görmüş oldu. Fakat bunun karşısında insanlar susmadığı için bence katledenler kaybetti.
Elçi ile kaç yıl süren bir dostluğunuz ve çalışma hayatınız oldu?
Tahir ile üniversite yıllarından başlayan bir dostluğumuz var. O benden iki dönem sonra üniversiteye kaydoldu. Cizre’den gelen genç bir arkadaşımızdı. Tahir’i görür görmez sevdik. Ben ondan iki dönem önce olduğum için iki yıl aynı fakültede okuduk.
Nasıl sevdirdi kendini hemen?
Çok sıcaktı, çok doğaldı. Cizreli bir Kürt gencinin o merakı, o heyecanı, o yakınlığı hissettirdi bize Tahir’de. Üniversite yıllarından katledildi ana kadar devam eden bir dostluktu bizimkisi. Yakındık, onun evlilik öncesi sözünü kesecek kadar. Kız isteme ritüeli vardır ya bizde, benle eşim Mesut da gitmiştik, Tahir özellikle istemişti. Ara ara uzun dönemler görüşemediğimiz olsa da bir araya her geldiğimizde geçmişi, yaşanmışlıkları kaldığımız yerden konuşmaya devam ederdik. Zaman zaman gülerdik, zaman zaman acı çekerdik beraber.
Çok zorlu dönemleri de geçirdiniz birlikte değil mi?
Çok. 1990’lı yıllarda, faili meçhullerin, köy yakma-boşaltmaların, işkencelerin çok ağır yaşandığı yıllardı ve biz insan hakları mücadelesi veriyorduk. Ben o dönem İnsan Hakları Derneği’nde (İHD) yöneticiydim. Tahir de avukatlığa başlar başlamaz hatta daha öğrenciyken bu mücadelenin içindeydi, hepimiz içindeydik. Bu süreçte çok baskı gördük.
O dönemden hafızamda kalan en canlı anı Tahir ile gözaltına alınıp JİTEM’de geçirdiğimiz 25 gün. Bir avukat operasyonu vardı. Ben hücredeydim o hücremin önündeki salondaydı. Sürekli konuşurduk, diğer avukat arkadaşlar da vardı. Tahir ve ben biraz ağır işkence gördük. Hatta Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ben Tahir ve Niyazi Çem ile ilgili işkenceden Türkiye’yi mahkum etti.
Tahir’in işkence yapılırken ki sesleri hala kulağımda, benimki de onun kulağındaydı, biliyorum. Çünkü sonrasında konuşurduk, “İyi misin?”, “Bir yerinde bir şey var mı?” gibi diyaloglarımız olurdu. Ben gözaltında zatürre oldum çünkü Aralık ayıydı, çok soğuktu. Eşim Mesut da bizimle birlikte gözaltındaydı ve benimle haberleşmek için öksürürdü, ben de iyi olduğumuzu belirtmek için aynı şekilde öksürerek karşılık verirdim.
Birgün Tahir, “Meral sen öksürme, sesin çıkmıyor artık. Ben Mesut’a cevap veririm o anlar, benim öksürüğümü tanır” dedi. Benim için endişelenirdi, üşüyorum diye çorap göndermişti bana. O çorabı hiç unutmadım, adete o çorap beni ısıttı. Sonra birçok davaya birlikte girdik, birlikte çalıştık. Her zaman üzerimizde bir tehdit vardı aslında, faili meçhul cinayetler işleniyordu. Tahir çok kaygılıydı. Her an katledilebiliriz, bir faili meçhul cinayete kurban gidebiliriz diye çok haklı ve anlaşılır endişeleri vardı. Böyle söz kesme töreninden işkenceye kadar çok geniş bir skalada dostluğumuz vardı.
Peki hep çok iyi mi anlaşırdınız, ayrı düştüğünüz konular, tartışmalarınız olmaz mıydı?
Şüphesiz bizim de aramızda ayrılıklar oluyordu. Zaman zaman birbirimizi göremediğimiz aylar oluyordu. Tartıştığımız konular, görüş ayrılıklarına düştüğümüz zamanlar oluyordu. Yaşımız ve mesleğimizde ilerledikçe, mücadele alanı genişledikçe bu görüş ayrılıkları daha bariz bir hal almaya başlamıştı hatta. Ama hep şunu biliyorduk ki, biz birbirimizi seviyoruz ve önemsiyoruz. Dostluğumuz var ve kavga da etsek dönüp tekrar bir yerden başlayabiliriz diye düşünüyorduk ve hep öyle oldu.
Hatta hiç unutmuyorum, Tahir gözaltına alınmıştı ve ben gidememiştim, Meclis çok yoğun olduğu için. Diyarbakır’a geldiğim bir gün arayıp “Tahir senin yanına geleceğim” dedim, geçmiş olsuna gideceğim aslında. Baroya gittim, ikimiz başbaşa yaklaşık 2 buçuk saat sohbet ettik. Bu benim için neden önemli diye sorarsanız, çünkü tarih 27 Kasım 2015’ti, ölümünden bir gün önce. Çok uzun sohbet ettik. Hatta davasını, linç meselesini, aramızdaki tartışmaları, iyi günlerimizi… Sanki vedalaşıyorduk.
Hatta bana espriler yaptı bolca. Yemeğe kalmamı istedi, zamanım olmadığını söyleyince de “E tabii sen milletvekilisin bize zaman ayıramazsın” diye takıldı. O gün benim defterime kendisi duruşma tarihini yazdı. Sonra benim bütün itirazlarıma rağmen beni aşağı kapıya kadar geçirdi ve “Ben milletvekilleri buradan yolculamam ama seni yolculuyorum” dedi. Böyle muziplikleri vardı. Maalesef o da Tahir’i son görüşüm oldu.
Dostunuz Tahir Elçi’yi özlüyorsunuz elbette ama en çok neyi özlüyorsunuz?
Uzun uzun sohbetlerimiz keyifliydi. Aile olarak o ortama paylaşmak, sigara içmek, birlikte bir şeyler paylaşmak. Ama galiba en çok keyif aldığımız şey, bir dava, mesele üzerinden hukuku tartışmaktı. Çok önemli davalara bakıyorduk ve yıllar sonra davaya konu olabilen o çok ciddi olaylarda katilleri, işkencecileri sanık sandalyesine oturtmak bizi inanılmaz mutlu ediyordu. Bir de son yıllarda aynı sitedeydik, uzaktı evlerimiz. Yürüyüş yaparken karşılaşırdık, bir köpeği vardı hatta çok severdi köpeğini. Çok şey var.
Tahir Elçi’nin en imrendiğiniz özelliği neydi?
Çok çalışkandı. Mesela İngilizce kursuna yazıldık hep beraber. Biz hepimiz bıraktık ama Tahir İngilizceyi öğrendi. Bir şeye karar verince bırakmıyordu. Saatlerce, günlerce kapanıp bir konu üzerine çalışırdı, sonuç alma konusunda çok kararlıydı, vazgeçmiyordu.
Elçi’nin tedirgin olduğunu anlattınız ama bir yandan da geçip köşesine oturan bir insan olmadı hiç…
Aynı kaygı ve endişeleri hepimiz taşıyorduk elbette. Buradan korktuğu anlamı çıkmasın. Ama içimizde en çok kaygı duyan, bütün yakın arkadaşları da bilir ki Tahir’di. Çünkü bunu Cizre gibi bir yerde yaşamıştı. İşkencenin, ölümün çıplak yüzünü görmüştü. Bu nedenle de tedirgindi ama bu “tedirginlik” onu asla çalışmaktan alıkoymadı.
Tahir haksızlığı hazmetmezdi. Zulmü hoş göremezdi. Aslında tedirginlik ve mücadele birbiriyle bağdaşmıyor gibi gözükse de aslında bazen kaygılarımız bizi besler ve daha büyük işler yaparız. Önemli olan vazgeçmemektir ve Tahir vazgeçmedi. Tahir çok güzel bir Kürt insanıydı. “Ez Xelefim” şarkısını birlikte söylediğimizde o duyguyu onda iliklerime kadar hissederdim.
Tahir Elçi davasında şu ana kadar kayda değer bir ilerleme olmadı. Bu davanın özellikle aydınlatılmak istenmediğini düşündüğünüz oluyor mu?
Kesinlikle ilk günden itibaren böyle düşünüyorum. Morga gittiğimizde avukat arkadaşlarımızı olay yerine gönderdik ve deliller yok olmadan toplanmasını istedik. Çok kötü olmamıza rağmen daha o ilk anlarda “Bu cinayeti karartacaklar” kaygısını çok derin hissettik. Ve ilk günden mizansen başladı. 28 Kasım’da o deliller, “çatışma var” süsü verilerek toplanmadı. Başsavcılık, “Hayır biz gidemeyiz, orada hala silahlar patlıyor, inceleyemeyiz” diyip bu süreci uzattı. Kamera kayıtları bilinçli bir şekilde çözülmedi. Birçok rapor, aydınlatılmayan delil ortadayken bu dava çözülmek istenmiyor.
Daha doğrusu bu davada katil bulunmak istenmiyor. Bu davada deyim yerindeyse faili meçhul ya da birilerine, örgüte yıkmak, devletin bu cinayetteki rolünü gizlemek için çok büyük bir çaba var. İki polis memuru sanık ve tutuklanmadılar, doğru düzgün ifadeleri alınmadı, mahkeme karşısına getirilmediler, deliller karartılıyor, gizleniyor ve bence birçok delil de yok edildi. Yani bu dava aslında sadece “Bu davayı açtık, gereğini yaptık” der gibi bir tutumla sürdürülüyor.
Davayı bir şekilde uzatıp kapatmak istiyorlar ama bu dava biz bitti demeden bitmeyecek. Tahir’in bize bıraktığı en önemli miras vazgeçmemekti, biz de cezasızlıkla bu kadar mücadele eden bir arkadaşımızın dosyanın cezasızlıkla bitmemesi için var gücümüzle çalışacağız.
Yaşasaydı ona ne söylemek onunla ne paylaşmak isterdiniz şu anda?
Tarihin tekerrür ettiğini, 1990’lı yıllarda yaşadıklarımızın bugün farklı bir şekilde, farklı bir siyasi iktidar tarafından hem de farklı iddialarla devam ettirildiğini mutlaka konuşurduk. 1990’lı yıllarda açık işkence, bugün reddedilen bir işkence. Yani işkence yapılıyor ama “Hayır biz işkence yapmıyoruz” diyorlar. Ya da bir vekilin bacağını kırıyorlar ama “Biz kırmadık, arkadaşları kırdı” diyorlar. Bütün bunları mutlaka konuşuyor olurduk ama Tahir yaşıyor olsaydı tabi ki yaşadığımız hak ihlallerinde, kişi olarak da parti olarak da bizim siyasi davalarımızla istediğimiz takdirde çok yakından ilgilenirdi.
