Afganistan’da üniversiteler kış tatilinin ardından yeniden açılmaya başladı, ancak yeni dönem genç kadınlara dünyalarının nasıl daraltıldığını açık bir şekilde gösteriyor. Taliban, kadınları eğitimden olduğu gibi çalışma hayatından da uzaklaştırıyor.
Afganistan’da Yüksek Öğretim Bakanlığı, geçen yılın Aralık ayında yazılı bir açıklama yaparak kadınların üniversiteye gitmesini yasakladı. Taliban böylece Afganistan’da yönetimi ele geçirdikleri 2021’de kadınların eğitimlerine devam etmelerine izin veren politikalarını iptal etmiş oldu.
Ülkede üniversiteler, öğrencilerin geçen yıl kaçırdıkları dersleri telafi edebilmeleri için geçtiğimiz günlerde açıldı.
Dördüncü sınıf bilgisayar mühendisliği öğrencisi, “Artık bir hiçim. Üniversiteyi bitirip yüksek lisansa devam edecektim ve daha sonra da doktoraya. Çalışıp ülkeme hizmet etmek istiyordum ama artık bunu yapmam mümkün değil” diyor.
Bu yasak, erkek öğrencileri de etkiliyor. Erkek bir öğrenci, sınıfa dönmeyi cenaze törenine benzetiyor:
Üniversitemizde birileri ölmüş gibi bir hava var. Herkes çok üzüldü. Sebebini biliyorum ama konuşmaktan korkuyorum çünkü Taliban yönetiminin beni tutuklayacağını düşünüyorum.
Bir diğer erkek öğrenci ise, “Bir ülkeyi sadece erkeklerle inşa etmek mümkün değil. Kadınların bizimle yan yana çalışmasına ihtiyacımız var” ifadelerini kullanıyor.
‘Yeter ki öğrenmeye devam edelim’
Pazartesi günü, Yüksek Öğretim Bakanlığı’ndan bir Taliban sözcüsü, “Tüm öğretmen ve öğrencilerin derslerine güvenli ve sakin bir ortamda katıldıklarını” iddia ederek birkaç ilde derslerin başladığını duyurdu.
Kabil’deki üniversitelerden alınan fotoğraflar, erkek öğrenci ve öğretmenlerle dolu sınıfları gösteriyor. Özel bir üniversitedeki bir pankartta kız öğrencilerin resimleri sprey boyayla silindi.
Kadın öğrenciler üniversiteye devam edebilmek için Taliban’ın uygulamak istediği kısıtlamaları yerine getirmeye hazır olduklarını söylüyor. Kabil Üniversitesi’nde okuyan ikinci sınıf tiyatro öğrencisi şöyle diyor:
Eğer başörtüsü takmamızı istiyorlarsa takabiliriz. Erkek ve kadınları ayırmak istiyorlarsa onu da yapabilirler, yeter ki öğrenmeye devam edelim.
Bazı kız öğrenciler ise eğitim yasağının 23 Mart’ta kalkabileceği söylentisine sarılıyor. Ülkede akademik yıl resmi olarak bu tarihte başlıyor.
Ülkede kadınların haklarına yönelik çeşitli protestolar düzenleniyor ancak hükümet bunların büyük bir kısmını engelliyor.
Dışişleri Bakanı: Dünyanın sabırlı olması gerekiyor
Taliban, Salı günü Birleşmiş Milletler (BM) ofisinin önünde düzenlenen küçük bir gösteriyi dağıttı.
Sosyal medyada ise erkek öğrenciler sınıflarına dönerken kız öğrencilerin üniversitelere kabul edilmemesini Kabil Üniversitesi’nin önünde kitap okuyarak protesto eden kadın öğrencilerin fotoğrafı paylaşıldı.
Taliban yetkilileri bu yasakların geçici olduğunu söylüyor. Yetkililer, eğitim yasağıyla ilgili olarak kıyafet kurallarının ihlali, bütçe eksikliği ve müfredatın yeniden şekillendirilmesi gibi çeşitli gerekçeleri sıralıyor.
Taliban Dışişleri Bakanı Amir Khan Muttaki, BBC’ye verdiği bir röportajda, kadınların istihdamı ve eğitimi söz konusu olduğunda “bazı eksiklikler” olduğunu kabul etti, ancak hâlâ binlerce kadının çalışmaya devam ettiğine dikkat çekti.
Muttaki, “Sorunların yavaş yavaş çözülmesini temenni ediyoruz. Dünyanın sabırlı olması gerekiyor” dedi.
Sivil toplum örgütlerinde kadınların çalışması yasak
Aralık ayının başında Taliban, kadınların sivil toplum kuruluşları için çalışmasını da yasakladı. Buna gerekçe olarak ise STK’larda çalışan kadınların başörtü ve giyim kurallarını ihlal etmesi gösterildi. Bu karar, ülkede acil insani yardım operasyonları için de bir tehdit olarak yorumlandı.
Eskiden ülkedeki bir yardım kuruluşunda çalışan bir kadın, “Farklı insanlarla tanışıp onlarla konuşurduk, sorunlarını ve ihtiyaçlarını anlamaya çalışırdık ve gerekli olduğunda yetkililere bildirirdik. İnsanlara yardım edebilmekten çok memnundum” diyor.
Birleşmiş Milletler geçen yılın sonunda Afganistan nüfusunun üçte ikisinin insani yardıma ihtiyacı olduğunu söylemişti.
Kadınlar çalışma hayatından siliniyor
Taliban yönetiminde, kadınların kamusal alanlardan giderek daha fazla oranda çekildiği görülüyor.
Afganistan’da yaşayan ve geleneksel, renkli tasarımlarıyla tanınan bir kadın terzi, Taliban yönetimi işyerini kapatma emri verene kadar ailesinde çalışan tek kişi olduğunu, eşi ve çocuğuna tek başına baktığını anlatıyor.
“Artık sabahları uyandığımda yapabileceğim hiçbir şey yok. Dua ediyorum, kahvaltı hazırlıyorum ve evi temizliyorum” diyen kadın sözlerine şöyle devam ediyor:
Eskiden gelinlik tasarlar, çocuklar için kıyafetler ve yerel elbiseler dikerdim. Kıyafetleri minik aynalarla süsler, üzerine desenler diker, yamalarla renklendirirdim.
Taliban hükümeti Kadınlar Günü’nü kutladı
Taliban hükümeti, bugün 8 Mart vesilesiyle bir mesaj yayınlayarak Afgan kadınların karşılaştığı zorlukları ele almaya kararlı olduklarını iddia etti. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abdul Qahar Balkhi bir tweet atarak “8 Mart #DünyaKadınlarGünü tüm kadınlar için hayırlı olsun” yazdı.
