Afganistan Devrimci Kadınlar Birliği (RAWA), Taliban iktidarının başından beri kadınların aleyhine yürürlüğe koyduğu yasaları madde madde sıraladı. Listedeki birçok maddede ‘bir sonraki duyuruya kadar’ ibaresi Taliban politikalarının keyfiyetini gözler önüne seriyor.
Taliban, Afganistan’da iktidara geldiğinde ılımlı politikalar izleyeceğine dair açıklamalar yapmıştı. Ancak Taliban yönetimi, Ağustos 2021 tarihinde başlayan iktidarı boyunca eğitimden ekonomiye kadınların sosyal yaşamına olumsuz etki eden birçok politikayı hayata geçirdi.
Afganistan Devrimci Kadınlar Birliği RAWA, 1997 yılında kurulan feminist bir organizasyon. Kurulduğu günden bu yana kadınların ifade özgürlüğü ve hak talepleri için mücadele yürüten birlik, Taliban’ın iktidara geldiği günden bu yana kadınlara getirdiği yasaklamaları rapor haline getirdi:
RAWA’nın yayınladığı aşağıdaki rapor, Taliban’ın Afgan kadınlarını hayatın farklı alanlarında kısıtlamak için çıkardığı bazı kararnamelerin listesidir. Taliban’ın ABD/NATO tarafından yeniden iktidara getirildiği tarihten bu yana bu kararnameler yürürlüktedir.
Taliban’ın yasakları
Taliban’ın iktidarından beri hayata geçirdiği yasaklar madde madde şöyle:
-
Kamusal ve siyasi yaşama katılım hakkı: Taliban, kadınları temel kamusal ve siyasi yaşama katılım hakkından mahrum etti. Kadınların siyasi ve kamusal faaliyetlerde bulunmaları yasaklandı.
-
Kamusal alanda kadın- erkek ayrımcılığı: 12 Eylül 2021’de Taliban, hem özel hem devlet okullarında kız ve erkek öğrencilerin ayrı tutulmasına yönelik bir kararname çıkardı. Daha sonra bir duyuruyla, üniversitelerdeki tüm kız öğrencilerin “bir sonraki duyuruya kadar” evlerinde kalmalarını istediler.
-
Kamu kurumlarında çalışma hakkı: Afgan kadınlarının kamu kurumlarında çalışma hakkı ellerinden alındı. Çoğu bakanlık, Taliban iktidara geldikten sonra kadınları görevden aldı ve az sayıda yalnızca erkeklerin yapamayacağı pozisyonlarda görevlendirdi.
-
Ahlak Bakanlığı kuruldu: Eylül 2021’de Taliban, Kadın Bakanlığı’ndaki kadın çalışanların bakanlık binasına girişini engelledi. 17 Eylül’de ise, resmi olarak Kadın Bakanlığı’nın ismini “Erdemi Yayma ve Kötülükleri Önleme Bakanlığı” olarak değiştirdiler. Bu bakanlık, kıyafet yönetmeliği, kadınlara seyahat için erkek bir akrabanın refakat etmesi zorunluğu, beyaz ayakkabı giyme yasağı (Taliban’ın bayrağının beyaz olması nedeniyle) gibi katı İslami kurallar uygulayan Taliban rejiminin ana organıdır. Bu bakanlık tarafından uygulanan kurallara uymayan kadınlar tutuklanabilirler.
-
Televizyona çıkma yasağı: Kasım 2021’de Taliban tarafından yayınlanan bir kararname ile kadınların televizyonda görünmesi veya televizyon kanallarında çalışması yasaklandı. Kadın gazeteci ve haber sunucularının yüzlerinin tamamen peçe ile kapatılması dayatıldı.
-
Türban dayatması: Ocak 2022’de kadınlara türban kullanmaları emredildi. Taliban ayrıca “Tesettüre uyma projesi” adında bir program başlatarak kentlere reklam panoları yerleştirdi. 7 Mayıs 2022’de tüm kadınların kamusal alanda tüm yüzlerini örtmeleri emredildi ve bu emrin ihlali durumunda kadınla beraber, kadının “erkek velisinin” de cezalandırılacağı duyuruldu. Din polisleri kadınları sokaklarda durdurup en yakın mağazadan başörtüsü almaya zorlayabiliyor ve ancak o zaman gitmelerine izin veriliyor.
-
Protesto hakkı: Kadınların protesto eylemlerine katılmaları dâhil tüm protesto hakları yasaklandı. Hakları için sokağa çıkıp protesto eylemi düzenleyen onlarca yiğit kadını tutuklanarak işkence gördü.
-
Lise eğitimi yasağı: Altıncı sınıftan sonrası için kız öğrencilere eğitim yasağı getirildi. Bu yasak, çocuk yaşta ve zorla evlilikler de dâhil olmak üzere kız çocuklarına yönelik şiddeti arttırdı. Taliban Yüksek Öğretim Bakanı Nada Mohammad Nadim, bir konuşmasında, “Okula giden kızlar müstehcen ve ahlaksızdır” dedi.
-
Müzik ve sanat okulları yasaklandı: 2021 Ağustos ayının sonlarından itibaren müzik ve sanat eğitimi veren tüm merkezler kapatıldı. Düğünlerde ve diğer kutlamalarda olduğu gibi televizyon ve radyo kanallarında da müzik çalmak yasaklandı. Bunun nedeni, Taliban’ın müziği İslam’da “yasak” olarak görmesidir. Bazı müzisyenler alenen taciz edildi, aşağılandı ve müzik aletleri kırıldı.
-
Spor faaliyetleri kadınlara yasaklandı: 8 Eylül 2021’de yayınlanan bir kararname ile kadınlara spor faaliyetleri yasaklandı.Yasak şu ifadelerle duyuruldu: Kadın sporları uygunsuz ve gereksiz faaliyetlerdir çünkü spor yapan kadınların yüzleri ve vücutları kapatılmaz ve bu şeraite göre yasaktır. Bu nedenle kadınların spor yapma hakları yoktur.
-
Seyahat kısıtlamaları: Taliban 26 Aralık 2021’de yayınladığı bir kararname ile kadınların seyahat özgürlüklerine kısıtlamalar getirdi. Trafiğe çıkan sürücülere kadınlar başörtüsü takmıyorlarsa araca almamaları talimatı verildi. Yanında erkek bir akrabası refakatçi olarak bulunmayan kadınların 72 kilometreden uzak bir mesafeyi tek başlarına gitmeleri yasaklandı. 27 Şubat 2023’te ise kadınların yurt dışına erkek bir akrabaları refakat etmeden çıkmaları yasaklandı. 16 Ocak 2023’te tüm seyahat acentalarına yanında erkek bir akrabası refakatçi olmadan bir kadına tıbbi vize verilemeyeceğine dair bir emir verildi. Şu anda Afganistan’da kadınların arabada ön koltukta oturmasına izin verilmemekte ve kadın erkek beraber seyahat edilen araçlar durdurularak akrabalık ilişkileri kontrol edilmektedir.
-
Araç sürme yasağı: Mayıs 2022’de Herat’ta kadınların araba kullanması ve sürücü kurslarında kadınların öğretmenlik yapmasını yasaklayan bir kararname yayınlandı.
-
Halka açık yerlerde bulunma yasağı: 27 Mart 2022’de kadınların park, hamam ve spor kulübü gibi halka açık yerlerde bulunması yasaklandı.
-
Üreme hakları kontrol altına alındı: Kabil de dahil bir kaç büyük kentte aile planlamasına kısıtlamalar getirildi. Doktorlara, sağlık çalışanlarına ve eczacılara doğum kontrol hapı ve cinsel gücü arttırıcı ilaçlar yazılmaması talimatı verildi. Bu talimatın ihlali durumunda çalışma izinlerine el konulacağı bildirildi.
-
Sevgililer Günü yasaklandı: 14 Şubat 2023’te, Taliban Sevgililer Günü’nü dine küfür ilan etti ve bazı çiçekçileri dövdürdü. Mağazalar ve restoranlara 14 Şubat’ta kapatılma emri verildi.
-
Kamusal alanlarda kadın görselleri yasaklandı: Güzellik salonları, reklam panoları, marketler, düğün salonları, eğitim kursları, özel okullar ve klinikler, devlet hastaneleri ve özel hastaneler gibi kamusal alanlarda içinde kadınların bulunduğu görseller zorla kaldırıldı veya üstleri siyaha boyandı. Kabil Üniversitesi’nin avlusundaki kadın heykeli tahrip edilerek kaldırıldı.
-
Mağazalarda kadın mankenler kaldırıldı: Giyim mağazalarında kadın mankenlerin üzerinde giysilerin sergilenmesi yasaklandı. Taliban, Herat’ta mağaza esnaflarını kadın mankenlerin kafasını kesmeye zorladı.
-
Çalışma hakkı engeli: Kadınların ulusal ve uluslararası sivil toplum örgütlerinde çalışması yasaklandı. 22 Aralık 2022’de tüm kurum yetkililerine “bir sonraki duyuruya kadar” kadın üyelerin sözleşmelerinin askıya alınması talimatı verildi. Kadınların STÖ’lerde evden çalışması dahi engelleniyor, söz konusu STÖ’lerden kadın çalışanları erkek çalışanlarla değiştirmeleri isteniyor. Birçok STÖ kadın çalışanlarını işten çıkarmak zorunda kaldı.
-
Kız öğrenciler ve erkek üniversite personeli arasında iletişim yasağı: Taliban, üniversite personellerine kısıtlama getirerek kız öğrencilerle iletişim kurmalarını yasakladı. Kız öğrencilerin erkek sınıf arkadaşlarıyla iletişim kurması ve mezuniyet törenlerine katılması da yasaklandı. Kız çocuklarının dil kurslarına katılması, dil eğitim merkezlerine kaydolmaları veya kadın öğretmenlerin dil kurslarında çalışmaları yasaklandı. Dil kurslarına kadın öğretmen çalıştırırlarsa kurum için kapatma kararı verileceği duyuruldu.
-
Devletten hizmet almak kısıtlandı: Devlet dairelerinin yanında erkek akrabası olmayan kadınlara haftada ikiden fazla hizmet vermesi yasaklandı. Bu iki gün haricindeki günlerde kadınların devlet dairesi binalarına girmesi yasaklandı.
-
Bazı üniversite bölümlerinin yasaklanması: Kız öğrencilerin üniversitede kendi istedikleri bölümleri yazmaları yasaklandı. 2022 Ekim’inin ilk haftasında, lise mezunu kızlar üniversite sınavına girdiğinde, kimi bölümleri yazmamaları söylendi. Bu bölümler arasında, Ziraat Mühendisliği, Veterinerlik, Tıp, İnşaat Mühendisliği, Madem Mühendisliği gibi alanlar bulunuyor. Bundan iki hafta sonra, kadınların ticaret, tarım, bilişim ve mühendislik gibi alanlarda yüksek lisans yapması da yasaklandı.
-
Özel Üniversiteler de yasaklandı: 28 Ocak 2022’de tüm özel üniversitelere, “bir sonraki duyuruya kadar” kız öğrencileri almamaları talimatı verildi. 20 Aralık’ta yayınlanan 2271 No’lu KHK ile “yurtlarda yanında erkek bir akrabası refakatçi bulunmayan” kız öğrencilerin bulunması yasaklandı. Böylece tüm devlet ve vakıf üniversiteleri yanı sıra özel üniversiteler kız öğrencilere yasaklanmış oldu.
-
Canlıların görüntülerinin yayınlanması yasaklandı: Basının canlı görüntülerini yayınlaması yasaklandı. Taliban’ın dayattığı İslam’a göre, İslam’da insan ve hayvanların resimlerinin basılması yasaktır.
DIŞ HABERLER
