Hekimler, yakınmaları için kendisine başvuranların öncelikle ayrıntılı öyküsünü alır, sonrasında belirli bir algoritmayla fizik muayenesini yapar. Fizik bulgular ve öykü beraber analiz edilir. Tanı için gerekli tetkikler planlanır. Etkili tedavi ancak doğru tanı ile yapılabilir. Sosyal ve tarih bilimlerin de kendi uğraş alanlarında benzer bir metodolojisi vardır. Gerçek veriyi, öyküyü yakalamak işin özüdür. Doğru tarihsel çıkarımlar için doğru veri girişi olmalıdır. Bu nedenle tekrar tekrar süreci konuşmak gerekir. Bazen bir kırılma noktası yakalamak tüm düğümü çözer. Aşamaları gözden geçirmenin kıymeti ise burada yatar.
Türk Tabipleri Birliği (“TTB”) Merkez Konsey (“MK”) Başkanı Adli Tıp Profesörü Şebnem Korur Fincancı davası için de kırılma noktasını bulmaya çalışalım. TTB’nin bu davada nerde olduğunu, kurum hafızası, Fincancı’nın kişisel tarihçesi ile ilgisi ve önümüzdeki dönem oynayacağı rolü belirlemeye çalışalım. Otoriter rejimin hedefi haline getirilmesinin saikleri anlaşılmadan, TTB ve sayın Fincancı için doğru sonuçlara ulaşılamayacağımız bilelim. Neden aramak için geriye doğru gidelim isterseniz!
Fincancı 29 Aralık 2022’görülen mahkemede savunma yapmayacağını, beyanda bulunacağını söyleyerek “2015’teki sokağa çıkma yasakları sırasında, terörist var dedikleri bodrumlarda 10 yaşında bir çocuk çenesi buldum ben. Bunun intikamını almak istiyorlar. Benden ve TTB’den kurtulmak istiyorlar. Ne benden ne de TTB’den kurtulamayacaklar” ifadesinde bulundu. Fincancı’nın anlattığı bu olay vesilesiyle rejimin 2015 kırılmasını hatırlayalım. 7 Haziran 2015 seçimleriyle beraber ortaya çıkan meclis aritmetiği Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) açısından belirsizlik yaratmıştı. Tek başına iktidar şansı olmayan AKP ülkeyi kaotik bir sürece sokmuştu. Oluşturulmayan hükümet ve erken seçim kararı ile siyasi iklimin derin bir karanlığa sürüklenmesi bir yönetme biçimi haline getirilmişti. AKP’nin seçim kampanyası, bombalamalarla sivillerin hayatını kaybettiği bir senaryo üzerine oturmuştu. Ülke hükümetsiz kalarak, siyasal meşruiyet krizine sürüklenmişti. Bu koşullarda 1 Kasım 2015 seçimlerine gidildi ve AKP, tek başına iktidar olma yeter sayısına ulaştı. Yeni yolunda iktidarını tehlikeye sokacak her türlü direnç noktası, kanlı bir gösteriyle yok edilecekti. Kürtlerin yaşadığı şehirlerde “kent savaşları” diye de bilinen çatışmaların başlamasıyla beraber önemli insan hakları ihlallerinin yaşanacağı olaylar bu dönemde başladı. 15 Temmuz 2016’da rejimin diğer ayakları ve aparatlarının oluşumuna kadar geçen sürede işlenen suçlar, Kürtler açısından tarihsel önemde olacaktı.
Bu zaman diliminde Şebnem Korur Fincancı’nın da içinde olduğu Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın (THİV), Cizre’de yaptıkları inceleme sonucu yayınlanan rapor gündeme düştü. Cizre’de 3 farklı binanın bodrumlarında yakılmış insan kemikleri ve başka kanıtları da içeren raporda, tahminen 12 yaşlarında olan bir çocuğa ait çene kemiği bulunduğu belirtilmişti. “Bodrumun bu bölümünde görüldüğü üzere çok sayıda kafatası ve diğer kemiklere ait yanmış halde kemik kalıntıları bulunduğu gözlenmiştir” ifadesinin yer aldığı rapor sivil ölümlerini vurgulamıştı. Rapor açıklandıktan sonra, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından “gereğinin yapılacağı” söylenerek parmak sallanmış ve fırsat kollandığının mesajı verilmişti. Uluslararası sessizlik, insan hakları ihlallerine karşı “havaya ıslık çalan” Avrupa demokrasisi ile kanıtlanmıştı.
Kapatılmaya çalışılan Özgür Gündem Gazetesi için başlatılan “nöbetçi genel yayın yönetmeni” kampanyasında 1 günlüğüne bu görevi üstlenen Fincancı, 21 Haziran 2016 tarihinde “terör örgütü propagandası yapmak” iddiasıyla tutuklandı. Rejimin daha sonra karakteri halinde kendisini gösteren intikamcı yöneliminde ilk raunt tamamlanmış oldu. Kısa süre sonra tahliye edilen Fincancı, 2019 yılından bu davadan beraat edecekti. 15 Temmuz süreci ile “mıntıka temizliği” için kullanışlı bir iklim oluşturulmuş ve görece yeterli “öteki” dili üretilerek “düşman cephesi” tasfiyesi kolaylaşmıştı. Bizzat Erdoğan tarafından 15 Temmuz 2016, “bu hareket Allah’ın bize büyük bir lütfudur” şeklinde ifade edilecekti. Ülkede, TTB gibi “demokrasi güçlerinin bütünlük içinde yönettiği” yapılar sonraki dönemlerde otoriter rejime karşı direnç noktası oluşturacaktı.
Kürt meselesi çevresinde otoriter rejimini inşa eden AKP açısında, sürekli iç ve dış düşman üretme gereksinimi ortaya çıkmıştı. Afrin operasyonu hamaset söylemleri ile 20 Ocak 2018’de başlatıldı. Toplumsal muhalefetin suskunluğunu koruduğu bu dönemde ana muhalefet partisini peşine takan iktidarın başlattığı bu savaşa karşı, 24 Ocak 2018 de TTB’nin o dönemki MK’sı tarihi bir açıklama yayınladı. “Biz hekimler uyarıyoruz: Savaş, doğada ve insanda tahribat yapan, toplumsal yaşamı tehdit eden, insan eliyle yaratılan bir halk sağlığı sorunudur” diyerek, “Savaşa hayır, barış hemen şimdi” vurgusunu yaptı. Sessizlik ve korku ortamında karanlığı yaran TTB açıklaması rejim için şaşkınlık yaratmıştı. Hamaset dili iç düşmana yöneldi ve 30 Ocak 2018 günü MK gözaltına alındı. Tutuklama çıkmadı ancak uzun bir yargılama süreci başlamış oldu. Ceza alan konseyin kararı sonraki yıllarda bozulacaktı.
Covid-19 pandemisi ile 2020 yılına gelindiğinde, “güvenilmez veri” üreten iktidar karşısında TTB’nin açıklamaları toplum nezdinde daha fazla kabul gördü. TTB ve il bazında odaların yaptığı açıklamalar Sağlık Bakanlığı verilerini ters köşe yapıp doğruları söylemeye zorladı. TTB’nin meşruiyetinin 2020 yılı itibariyle güçlendiği bir dönem olan pandemi sürecindeki siyasi kriz ortamı, otoriter-sağ popülist politikalarla daha da derinleşti. Ekonomik verilerin bozulması ile zor çalışma şartlarında olan sağlık çalışanlarının eylemleri başladı. Meslek örgütleri içinde “çoklu baro” dayatmasına karşı avukatların eylemleri dışında toplumsal muhalefetin bayrağı bu dönemde sağlık çalışanlarının elinde dalgalandı. TTB, sağlık çalışanlarının bu muhalefetinde önemli roller üstlendi. TTB, bir yandan halk sağlığını koruyucu çalışmalarına devam etti, diğer yandan “birleştirici yapı” olarak sağlık çalışanlarının muhalefetini sağdan sola “emek bizim söz bizim” eylemleri ile toparladı.
Siyasi iktidarı belirleyecek olan genel seçimler için 2023’ün içinde bulunduğumuz bu ilk günlerinde geri sayım sayacı çalışmaya başlamış oldu. Gelinen aşamayı son 100 metre koşusu gibi düşünelim. Her hamlenin ayrı bir değeri var. Son 6 aydır Yunanistan’la yaşanan adalar meselesi, Kuzey Suriye’de Kürtlere karşı verilen savaş sinyalleri ile dış düşman hazırlıkları tamamlandı. İki durumda her an kullanılacak gündemler olarak kenarda tutulmakta. Ancak iç düşman arayışları için yeni hedefler üretilmeye devam ediliyor. İşte TTB ve Fincancı davasına siyasi karakterini veren asıl mesele bu! Sadece yargılama süreçlerine müdahale bir siyasi karakter oluşturmuyor. Adaletin şirazesinin uzun süredir kaydığını ülkede havuz medyasını izleyenler de biliyor. Hatta bu durumu kendi çıkarları için kullanan örgütlü bir kötülüğün ortakları haline geldiler bile!
TTB, yukarda anlattığım tarihsel deneyimleri, örgütlü gücü, demokrasi güçlerini siyasi bağlamları dışında bir arada tutabilme kapasitesi nedeniyle memleketin sorunlarını sahiplenecek en önemli yapılardan birisi. Kafası karışık muhalefetin böyle baktığından kuşku duymakla beraber iktidarın TTB’yi analizinin daha gerçekçi olduğunu söylemek mümkün. Otoriter rejimin şok etkisi yaratacak hamlelerine karşı toplumsal muhalefetin yaratacağı bu potansiyel direnç, TTB ve Fincancı davasının asıl kırılma noktası. Mevzuyu tutacağımız yer de burası…
TTB-Fincancı davasının, 11 Ocak 2023 tarihinde İstanbul Çağlayan Adliyesi’nde görüleceğini hatırlayalım! Görüşmek üzere…
Cegerğun Polat kimdir?
Kardiyoloji uzmanı, Dr. Öğretim Üyesi. Çukurova ve Ankara Üniversitesi’nde eğitim aldı. İstanbul’da özel bir hastanede çalışıyor. TTB’nin çeşitli kademelerinde toplum sağlığı mücadelesini uzun yıllardır sürdürüyor. Demokratik eğitim pratiklerinin geliştirilmesi için çalışmalar yapıyor. Halen İstanbul Tabip Odası Yönetim Kurulu üyesi.
