Yönetmelik değişikliğiyle zeytinliklerin maden çalışmalarına açılmasına karşı 350 bini aşkın imza toplandı. Ayrıca, çevre aktivistleri ve sivil toplum kuruluşları, yasayla koruma altında olan zeytinliklerle ilgili değişikliğe karşı üst üste davalar açtı.
1 Mart’ta Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik değişikliği ile, sonrasında rehabilite edilmek şartıyla zeytinlikler madenciliğe açıldı.
“Ölmez Ağaç” olarak da bilinen asırlık ağaçların katledilmesine kamuoyu büyük tepki gösterdi ve yönetmeliğin iptali için sivil toplum kuruluşları tarafından hızla davalar açıldı.
Ayrıca, Change.org Türkiye’de başlatılan “Zeytinime dokunma” kampanyası 350 binden fazla imzaya ulaştı.
Zeytine ilk darbe değil
Türkiye’de birçok çiftçinin gelir kaynağı olan zeytinlikler 2006 yılından beri birçok sefer sanayiye açılmaya çalışıldı. En son, 5 yıl önce de zeytinlikleri yok edecek bir yasa tasarısı gündeme gelmişti; fakat sivil toplum kuruluşları ve zeytin üreticilerinin tepkisi, Meclis ziyaretleri ve 300 bin kişinin de imza attığı kampanyanın da etkisiyle zeytinlikler kurtarılmıştı.
Fakat 1 Mart’ta Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın Maden Yönetmeliği’nde yaptığı değişiklikle zeytinlik alanlar madencilik faaliyetine açıldı. Zeytin Kanunu’na da aykırı olarak yapılan bu değişiklik sosyal medyada kısa sürede büyük tepki topladı.
5 yıl önce de zeytinlik katliamına neden olacak yasa tasarısına dur demek için 5 yıl Change.org’da bir imza kampanyası başlatan ve 300 bin imzayla başarıya ulaşan Aydın Şensal kanuna aykırı olarak çıkan yeni yönetmelik değişikliği için şunları söyledi:
“Yönetmelik iptal olmazsa, zeytinliklerimiz madencilerin arka bahçesi haline gelecek. Bugün hepimizi besleyen, yüzlerce aileyi doyuran topraklar birer zehir depolama sahası olacak. Hep beraber harekete geçerek zeytinlikleri kurtarabilir, tüm Türkiye’nin bu konudan haberdar olup kenetlenmesini sağlayabiliriz.”
Davalar açıldı
Karara karşı Ekoloji Birliği, Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği, TMMOB Şehir Plancıları Odası, Avukat Hakları Grubu İzmir, Doğu Akdeniz Çevre Dernekleri, Çeşme – Urla -Seferihisar- Karaburun – Güzelbahçe Çevre Platformları ve bölgede zeytinlik sahibi çiftçiler, Aydın Çevre Platformu, Maden Mühendisleri Odası, Çiftçi-Sen, Türkiye Ormancılar Derneği, Doğa Derneği ve birçok dernekle çevre aktivistleri tarafından hukuki işlemler başlatıldı.
Siyasi aktörler de yönetmelik değişikliğine karşı tepkilerini sosyal medya platformlarından paylaştı. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer kararın hukuka aykırı olduğunu savunarak dava açacaklarını söyleyen isimlerden oldu.
Ek olarak CHP e Yeşiller‘den de yönetmeliği yargıya taşıyanlara her türlü yardımda bulunulacağını duyurdu. Ayrıca HDP‘den de yönetmeliğin insanlık tarihine saldırı olduğu yönünde tepkiler geldi.
Türkiye’de zeytin
TÜİK Bitkisel Üretim İstatistiklerine göre, Türkiye’de 2019 yılında 1,525 milyon ton zeytin üretimi gerçekleşirken bu rakam2020’de yüzde 13,7’lik azalış ile 1,316 milyon ton olarak gerçekleşti.
Zeytin üretim alanları Ege ve Akdeniz bölgelerinde yoğunlaşıyor. Zeytin alanlarında en önemli iller Aydın, Muğla ve İzmir olarak sıralanıyor.
AKP’nin zeytinle imtihanı
Yürürlükte olan “3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkındaki Kanun”un 20. maddesinin 1’inci fıkrasında “Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin… gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez” İfadesi yer alıyor.
AKP zeytinlik alanların ranta açabilmesi için daha önce de 7 kez Meclis’e kanun tasarısı getirdi ancak bu değişiklik talepleri kabul edilmedi.
2012’de bu kez farklı bir yöntemle zeytinliklerin katledilmesini engelleyen yasal engelleri “Kanun Hükmünde Kararname” çıkartarak aşmaya çalıştı ancak Danıştay Daireler Kurulu kararnameyi “Kanunsuz” bularak iptal etti.
Sadece 14 ay yürürlükte kalan bu yönetmelik yüzünden 18 bin 350 dekar zeytinlik alanda 26 adet maden işletmesi “kamu yararı” adı altında faaliyete geçti, binlerce ağaç maden şirketleri tarafından kesildi.
