Asgari ücret yükselen enflasyon ve döviz kuru nedeniyle adeta buhar oldu. Yurttaşlar 2023 yılı asgari ücret zammı için bekleyişe geçerken, TÜİK’in eski başkanı Birol Aydemir “Asgari ücret alanlar bu kış perişan olacak” dedi ve ekledi: “Asgari ücretin açlık sınırının yüzde 70’ini ancak karşılayabildiği bir dönemde kış geçirilecek.”
Çalışan kişinin beslenme, barınma, ısınma, giyinme ve ulaşım gibi başlıca gereklilikleri yerine getirebileceği, emeği karşılığında verilen en düşük ücret olan asgari ücret, ardı ardına gelen zamlar sonrasında alım gücü adeta dibi gördü.
Ekonomik kriz de günden güne derinleşirken, asgari ücret yüksek enflasyon karşısında eriyor. Asgari ücretle çalışanlar 2023 zammı için bekleyişe geçti.
Asgari ücret ne kadar olacak, ne zaman açıklanacak? Şu an gündemde en çok konuşulan konulardan biri de bu oldu.
Konuyla ilgili TÜİK’in eski Başkanı Birol Aydemir, Gazete Karınca’ya konuştu. Asgari ücretin yaklaşık 15 yıldır sadece Ocak ayında arttırıldığını, enflasyonun yüksek olduğu zamanlarda ise yılda iki kez güncelleme yapıldığını hatırlatan Aydemir, şunları söyledi:
Ben 30 küsur yıl bürokratlık yaptım, yaklaşık otuz beş yıldır bu işlerle ilgileniyorum. İlk defa asgari ücretin artırılmasına dair tartışmalara şahit oluyorum. Enflasyon çok yüksek ve ekonomik şartlar çok fazla ağırlaştı. Satın alma gücü düştü, arttırılan asgari ücret iki ay sonra anlamını yitiriyor. Böyle bir ortamda asgari ücretin artırılması bir şey ifade etmiyor. Önemli olan ekonomik şartları kötüleştiren sıkıntıların giderilmesi. Enflasyonun giderilmesi gerekli, satın alma gücünün arttırılması gerekiyor.
Asgari ücretin bu ülkede ne anlama geldiğini anlamanın yolunun asgari ücreti açlık sınırıyla karşılaştırmak olduğuna dikkat çeken Aydemir, şöyle devam etti:
Açlık sınırını Türk-İş yayınlıyor. Türk-İş’in açlık sınırı dediği şey dört kişilik bir ailenin gıda harcaması. Bunu 2014 yılından beri, aylık bazda, takip ediyoruz ve açlık sınırı asgari ücretin ne kadarı diye bakıyoruz. 2014 Haziran’dan beri baktığımızda açlık sınırının asgari ücretin ne zaman üzerinde olduğunu görebiliyoruz. Aralık 2014’te açlık sınırı, asgari ücretin yüzde 46 kırk altı üzerinde olmuştur. Kasım 2015’te yüzde 47 olmuş sonra asgari ücretteki artışlarla bu kısmen giderilmiş.
‘Haziran 2022’de tarihi bir seviyeye ulaşıyor’
Ocak 2020’de açlık sınırından yüzde beş daha fazla olan asgari ücret, başlayan bozulma ile Aralık 2020’de açlık sınırının yüzde sekiz altında kalıyor. Ocak 2021’deki artışla tekrar açlık sınırının üzerine çıkan asgari ücret yıl boyunca açlık sınırının üzerinde kalıyor. Asgari ücretin açlık sınırının yüzde 42’sine ulaştığı Aralık 2021’de enflasyonun da artmaya başlamasıyla Ocak 2022’de asgari ücretle açlık sınırı eşitleniyor. Sonrasında enflasyonla beraber açlık sınırı ciddi şekilde yükselince, asgari ücret aleyhine açılan makas Haziran 2022’de yüzde 50 gibi tarihi bir seviyeye ulaşarak rekor kırıyor. Seviye o kadar yüksekti ki, geçtiğimiz Temmuz ayında yapılan zamla bile asgari ücret, açlık sınırının yüzde 24 altında kaldı .
‘Açlık sınırı Aralık ayında yüzde ellilik tarihi rekoru kıracak’
Eylül ayı rakamlarına baktığımızda açlık sınırı dengesinin asgari ücret aleyhine yüzde 30’lara çıktığını görüyoruz. Şu anda yüzde 32, muhtemelen aralık ayı sonunda yüzde 50’lik tarihi rekor da kırılacak. Bu asgari ücretin enflasyon karşısında nasıl eridiğini gösteriyor. Dört kişilik bir ailenin aldığı maaş gıda harcamasına yetmiyor. Şu an dört kişilik bir ailenin yaptığı gıda harcaması asgari ücretin yüzde otuz iki fazlası. İktidarın bundan bahsetmesinin nedeni toplumda büyük bir sıkıntı olduğunu görmeleri. Satın alma gücünde ciddi bir düşüş var.
‘Asgari ücret zammı sıradan bir yaşam hakkı bile değil’
Türkiye’deki asgari ücretin diğer ülkelerdeki gibi olmadığını belirten Aydemir, şunları da vurguladı:
Diğer ülkelerdeki asgari ücret gerçek anlamda bir asgari ücret. Yani verebileceğiniz minimum maaşı, minimum saatlik ücreti gösterir. Bizde asgari ücret ortalama ücret demek. Yani çalışanların yüzde atmışa yakını ya asgari ücret alıyor ya da asgari ücretin biraz üstünde maaş alıyor. Dolayısıyla Türkiye’de asgari ücret demek ortalama bir ücret belirlemek demek.
‘Harcamalar gıda, konut ve ulaşıma gidiyor’
İktidar asgari ücreti arttıracağım diye başladı. Bu bir pazarlık konusu, kim daha çok rakam söylerse. İşin bilimsel tarafı önemli değil onlar için. Ocak ayında asgari ücreti örneğin 7 bin 500 lira yapacaklar diyelim. Şu anda açlık sınırı 7 bin 245 lira, aralık ayında 8 bin 500 lirayı bulacak. Ocak’taki zamla bile asgari ücret her halükarda açlık sınırının altında kalacak. Oysa asgari ücret açlık sınırının üstünde olmalı ki insanlar gıda dışında da bir harcama yapabilsin. Enflasyon oranında asgari ücreti arttırdığınızda sıradan bir yaşam hakkını bile vermiyorsunuz.
‘Asgari ücret alanlar bu kış perişan olacak’
Asgari ücretle kışı geçirecek vatandaşın çok zorlanacağını vurgulayan Birol Aydemir, şunları da söyledi:
Asgari ücret alanlar bu kış perişan olacak. Ortalama yüz metre karelik bir evin sadece doğalgaz gideri, ortalama 27 derece sıcaklık için, tahminen bin 500 lira olacak. Üstüne elektrik parası eklediğinizde minimum iki bin lira elektrik ve doğalgaz parası ödenecek. Asgari ücretin açlık sınırının en az yüzde 30 altında kaldığı bir dönemde kış geçirilecek. İnsanların evine ekmeğini, çocuklarına gıdayı götürebilmesi lazım. Gider ortalaması alarak belirlenecek bir asgari ücret artışına geçmek gereklidir. Ki bu da TÜİK’in açıkladığı rakamlarla mümkün olmaz çünkü TÜİK ve ENAG’ın açıkladığı rakamlar arasında iki buçuk kat fark var. Bunun göz ardı edilmemesi gerekir.
‘Asgari ücretlinin harcamaları enflasyon artışının en fazla olduğu yerlerde’
Enflasyona dair rakamları karşılaştıran TÜİK’in eski Başkanı Aydemir, açıklanan rakamların doğru olmadığını belirterek, şunları da kaydetti:
TÜİK’in açıkladığı enflasyon zaten doğru değil, enflasyon o verilerden çok daha yüksek. Asgari ücreti TÜİK’in açıkladığı enflasyonla artırırsanız insanları fakirleştirirsiniz. ENAG bugün yüzde 186 diyor, TÜİK yüzde 80 diyor. Arada çok fazla fark var. Siz asgari ücreti yüzde 80 oranında arttırdıysanız insanların alım gücünü düşürdünüz demektir. TÜİK rakamlarıyla konuşacak olursak gıda yüzde 93 arttı, ulaşım yüzde 17 arttı, konut yüzde 84.5 arttı. Bu rakamların ortalaması yüz 100 artış demek oluyor. ENAG’a göre de gıda bir yılda yüzde 237 arttı, ulaşım yüzde 147, konut yüzde 216 arttı. Bunların ortalaması yüzde 180’lere gelir.
‘Bu şartlarda asgari ücretle çalışan biri için dışarda yemek yemek bile lüks’
Zaten asgari ücretle çalışanın harcamaları enflasyon artışının en fazla olduğu yerlerde. Asgari ücret gıda artışındaki artış kadar bile artmıyor. Bu insanları yoksulluğa ve fakirliğe mahkum etmektir. Artış yapılırken bu harcamaların nereye yapıldığı göz önünde bulundurulup hesaplamalar yapılmalı. Bu zamlar gıda, ulaşım ve konut belki giyim olarak düşünülebilir. Bu ekonomik şartlarda zaten asgari ücret ile çalışan biri, tatile gidemiyor, otomobil alamıyor, çocuklarının özel okullarda okutamıyor. Dışarda yemek yemek bile bir asgari ücretli için lüks. Harcamaların gittiği yerdeki enflasyon oranın alınıp bir artış yapılması daha makul olur. İki ay sonra açlık sınırı asgari ücretin yüzde ellisini geçecek. Böyle bir ekonomik ortamda asgari ücret şu kadar olmalı, bu kadar olmalı ile düzenlenemez. Bunun bir kriteri olmalı.
Asgari ücret zammı ne kadar olacak?
Asgari ücretle ilgili ortaya atılan rakamlara tepki gösteren Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, geçtiğimiz hafta şunları söylemişti:
Asgari ücret, üzerinde rakam yarıştıracağımız bir konu değil. Asgari ücret benim de karar vereceğim bir konu değil. Asgari Ücret Tespit Komisyonu var. Enflasyon oranı değerlendirilerek, Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenecek. ‘Asgari ücret şu kadar olacak bu kadar olacak’, kimden çıkıyor bu rakamlar.
Yasal süreç belli. Şimdi ben de çıkıp ’20 bin olacak’ diyeyim. Ekim- kasım- aralık, bu enflasyon rakamlarını göreceğiz. Komisyon bunu değerlendirecek ve karar verecek. Rakam söyleyenlerin hiçbiri gerçeği yansıtmıyor ya da süreçlerden habersiz.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati de, “2002 yılından bugüne kadar asgari ücretliler enflasyona ezdirilmedi. Bu yıl da enflasyon hedefimiz bu kadar değildi. Memur maaşları zaten 6 ayda bir güncelleniyor. Asgari ücretteki artış gelecek yılın enflasyon hedeflerine göre belirleniyor. Bu yıl enflasyon, hedeflerimizin üzerinde çıktığı için Temmuz ayında tekrar güncellemeye gittik. Şimdiye kadar asgari ücretliler enflasyona ezdirilmedi ve bu yıl da aynı şekilde bir artış olacak. Asgari ücretteki artış enflasyonun üzerinde olacak” açıklaması yapmıştı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise, “Asgari ücreti en uygun rakama çıkaracağız. Şu an onun hazırlığı içindeyiz” açıklamasında bulunmuştu.
Asgari ücret halen net 5 bin 500
Asgari ücret halen net 5 bin 500 lira olarak uygulanıyor. Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun aralık ayının ilk haftasında toplanması bekleniyor.