EYT düzenlemesinde bir sermaye şartı olan, ‘kıdem tazminatı ödemelerinde patrona destek olunması’ AKP hükümeti tarafından kabul edildi. 86 yıllık iş kanununda kıdem tazminatının borçlusu işveren, alacaklısı işçiyken şimdi patronların ‘yük’ diye işaretlediği tabloda işverenin bireysel borcu kamuya tahvil ediliyor. Devletin işçiye ödemesi gereken emekli maaşları için ise 2023 bütçesinden ayrılmış tek kuruş yok.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesiyle gündeme gelen temel konulardan biri de bu kapsamda emekli olacaklara ödenecek kıdem tazminatı.
Hükümet ve sermaye sözcüleri; çalışılan yıl kadar, işveren tarafından işçiye toplu olarak ödenmesi gereken miktar anlamına gelen kıdem tazminatını ‘yük’ olarak tarif ediyor.
EYT düzenlemesine ‘evet’ deme şartlarını hükümete ileten sermaye cephesinden ilk açıklama, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu’ndan (TİSK) gelirken onu Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği (MÜSİAD) izledi.
Nebati: Hazine destekli KGF kefaletiyle karşılanacak
TİSK özetle; EYT kapsamında emekli olacakların kıdem tazminatlarının işverene ağır yük getireceğini, ortaya büyük bir nakit ihtiyacı çıkaracağını söylerken, tazminat finansmanının kamu kaynaklarından karşılanmasını talep etti.
“Kıdem tazminatı yükü nakit dengemizi bozmasın” diyen sermayenin talebine hükümet cephesinden yanıt gecikmedi. Maliye Bakanı Nureddin Nebati, işverenin kıdem tazminatı yükünü ‘hazine destekli KGF kefaleti’yle karşılayabilecekleri duyurdu.
“EYT düzenlemesi sonrasında emekli olacakların kıdem tazminatı için şirketlere kredi desteği verilecek” diyen Nebati, sermayeyi kıdem tazminatı için finanse edecekleri sözü vererek hazırlıklara başlandığını da ekledi.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Haziran 2022 itibarıyla 1.5 milyon çalışanı kapsayacağını açıkladığı EYT’lilere ödenmesi gereken kıdem tazminatının tutarı 288 milyar TL olarak hesaplanırken, bu kapsamdaki çalışanların yüzde 87’sinin özel sektörde olduğu belirtiliyor.
Bilgin’den sermayeye: Kimse endişe etmesin
Kıdem tazminatı ödemeleri için kamu kaynakları işaret edilse de, aslında konunun borçlusu tam olarak işverenken, Çalışma Bakanı Vedat Bilgin patronlar lehine açıklamayı hiç geciktirmeden yaptı.
Bilgin’in “İşverenlerin beklentisini karşılayacak çözümlere ihtiyacımız var” diyen patron temsilcilerine yanıtı, “Kimse endişe etmesin bu sorun Meclis’te çözülmüş olacak” oldu.
Böylece işveren borcu olan kıdem tazminatının finansmanı, kamuya yani halka havale edilmiş oldu.
Kıdem tazminatı kamunun değil işverenin bireysel borcudur
Oysa ki; işçinin çalışma yaşamı boyunca ücretinin ödenmemiş bölümü olan kıdem tazminatı işverenin borcu, çalışanın ise alacağı olarak tarif edilir. Aynı durum EYT’lilerin de emekliye ayrılması halinde geçerli.
İlk kez 1936 tarihli İş Kanunu’nda kabul edilen kıdem tazminatının borçlusu ve alacaklısı 86 yıldır belliyken bu temel işçi hakkı şimdi sermayeye tahsil edilecek milyarlardan dolayı ‘kamuya yük’ diye işaretleniyor.
Sermaye: Peşin aldık, taksitle ödeyelim
EYT düzenlemesinde sermayenin bir başka talebi de devletten peşin olarak alınan desteklerin çalışanlara taksitle ödenmesi.
Sermaye temsilcileri; yürürlükteki yasalara göre hemen peşin olarak ödenmesi gereken kıdem tazminatının 4 veya 5 taksitte ödenmesini istiyor.
Taleplerini Bakan Bilgin’e de ileten işverenlere Bilgin yanıtı ise “Kıdem tazminatı ödemesini işveren işçisiyle kendi arasında anlaşarak taksitlendirebilir” oldu.
EYT maaşları için 2023 bütçesinde tek kuruş kaynak ayrılmadı
EYT düzenlemesinin konularından biri de emekli olacaklara devletin ödemesi gereken maaşlar.
1.5 milyon EYT’liye en düşük emekli aylığı olan 3 bin 500’er lira ödenmesi halinde aylık 5 milyar 250 milyon TL gerektiği hesaplanırken, EYT emekli maaşlarına 2023 yılı bütçesinde tek kuruş kaynak ayrılmış değil.
‘Maaşlarımızdan devlete kesilen paralar nerede?’
Hükümet kıdem tazminatı başlığında sermayeyi fonlarken, “EYT için bütçe var mı?” diye soranlara EYT’li Erkan Kayak’ın verdiği yanıt durumu özetliyor:
Emeklilikte Yaşa Takılıp emekli olamayan bir kişi ortalama 2.680₺ olan emekli aylığı ile bir yıllık 2.680×12=32.160₺, 5 yılda 32.160X5=160.800₺’yı devlete bıraktı. Milyonlarca kişinin yıllardır alamadığı bu paralar nerede?