Sayıştay, Armutçuk maden ocağında da tıpkı Amasra’daki gibi nitelikli işçi yetersizliğinin iş güvenliğini olumsuz etkilediği, ani gaz degajı gibi ciddi kaza risklerinin arttığı, solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında alınan önlemlerde aksamaların olduğuna dair uyarılarda bulunmuş. Kurumun, İş ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na aykırı işlemleri nedeniyle idari para cezası ödediği de ortaya çıktı.
Bartın’ın Amasra ilçesindeki Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Müessese Müdürlüğü’ne ait maden ocağında yaşanan grizu patlamasında 41 maden işçisi hayatını kaybetti. Sayıştay’ın Türkiye Taşkömürü Genel Müdürlüğü ile ilgili denetim raporunda üretim derinliğinin sıfırın altında 300 metreye ulaştığı; çalışılan damarlarda gaz içeriklerinin yüksek olduğu, ani gaz degajı ve grizu patlama riskinin arttığını belirtmişti.
Ayrıca Sayıştay’ın raporunda sadece grizu patlamasına yönelik değil iş güvenliği önlemlerinin eksikliğine dair de çok sayıda vurgu var.
Türkiye Taş Kömürü Kurumu’na bağlı hali hazırda Armutçuk, Amasra, Üzülmez, Karadon ve Kozlu Taş Kömürü İşletme Müdürlüğü yer alıyor. Amasra patlamasının ardından sırayla bu maden ocaklarına dair yapılan Sayıştay raporlarını inceliyoruz. Haber dizimizde üçüncü olarak Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü (TTK) Armutçuk Tim 2019 Yılı Sayıştay Denetim Raporu’nu inceliyoruz.
Ocak havalandırmasında sıkıntılar yaşanıyor
Armutçuk TİM’de de diğer imcelediğimiz Amasra, Kozlu ve Üzülmez’deki gibi işçi eksiğinin olduğunu görüyoruz. Armutçuk TİM’de yeraltı işyerlerinde yıl içerisinde işçi sayısı kritik seviyeye düşen nakliyat, tarama söküm bakım, hazırlık, mekanizasyon, barutçu gibi sanatlara, aylık ortalama 150ʼsi pano ayak üretim işçisi olmak üzere toplam 205 işçinin geçici sanat değişikliği yapılarak bu sanatlarda çalıştırılıyor. Ocakların derinleşmesi, genişlemesi, mevcut 13 no’lu ihraç kuyusunun -400 katına kadar hizmet vermesi, üretim panolarının -500,-600 katlarında, 4 km mesafede tek bir bölgede II. blokta olması ocak havalandırmasında sıkıntılar yaşanmasına neden oluyor. Öte yandan raporda yeraltında zor koşullarda işini düzgün yapan işçilerin yeterince dinlenemediği de belirtiliyor.
Sıkça karşılaşılan arızalara zamanında müdahale edilemiyor
1962 yılında faaliyete alınan ve eski teknoloji ile kurulmuş olan lavvar tesisinin, kuruluşundan bu yana kapsamlı bir modernizasyon geçirmemiş olmasının lavvar verimliliğinin artırılmasına engel teşkil ettiği ifade edilen raporda sıkça karşılaşılan arızalara zamanında müdahale edilemediği ve yedek parça teminlerinde sıkıntı yaşandığı bildiriliyor.
Bir önceki yıla göre iş kazaları yüzde 43 artmış
Armutçuk TİM’de 2019 yılında önceki yıla göre yüzde 43 oranında (101 adet) artış ile toplam 336 adet kaza meydana gelmiş, bu kazaların 330’u yeraltında, 6’sı yer üstünde olmuş, 1 işçi hayatını kaybetmiş, 335 işçi yaralanmıştır. 2019 yılında meydana gelen 336 kazanın 126’sının (yüzde 38) göçüklerden, 131’inin (yüzde 39) kayma, çarpma, düşme, yuvarlanma gibi muhtelif nedenlerden, 62’sinin (yüzde 18) malzeme taşıma kullanma esnasında, 9’unun (yüzde 3) el ile nakliyat esnasında, 4’ünün mekanik nakliyatta, 3’ünün makine elektrik, birinin de patlayıcı madde nedeniyle olduğu kayda geçirilmiş.
‘Ani gaz degajı gibi ciddi kaza riskleri artıyor’
Havzanın bütününde karşılaşılan üretim derinliklerinin giderek artması diğer maden ocaklarında olduğu gibi Armutçuk TİM için de geçerli. 2002 yılında Armutçuk TİM’de dengelenmiş üretim derinliği -350 metre iken son yıllarda ortalama -548 metreye indiği belirtiliyor ve “Bu derinleşme, ani gaz degajı gibi ciddi kaza risklerinin de artması ile kaza olasılıklarına karşı geçmişten daha sıkı kontrol, denetim, izleme ve eğitim gerekliliğini de beraberinde getirmektedir” uyarısı yapılıyor.
Ayaklarda yeterli sayıda işçi tertip edilememesi nedeniyle iş güvenliği verimi düşüyor
Raporda yer alan bilgilere göre Armutçuk TİM’de iş zorluğu nedeniyle kanuni gerekliliklerin yerine getirilmesi durumunda işçilerin derhal emeklilik hakkını kullanması nedeni ile azalan işçi sayısına bağlı olarak, kömür kazı faaliyetinin yapıldığı ayaklarda yeterli sayıda işçi tertip edilememesi iş güvenliği verimini düşürüyor.
‘İş kazalarına, can kaybı ve yaralanmalara yol açabilir’ uyarısı
Raporda günlük ayak çalışma boyu oranının yüzde 100 seviyesinin altında olması, diğer bir ifade ile ayak boyunca arında günde 1 have (1,20 metre) öteleme, ilerleme yapılamaması, ayak içindeki tavan basınçlarının kazılamayan bölümler üzerinde yoğunlaşmasına, ayak arkasının düzgün bir hat halinde kırılamaması ve tavan tahkimatına gelen yük dengesinin bozulması gibi yeraltı kömür madenciliğinde arzulanmayan durumlara neden olmakta, ilave tahkimat yapma gereksinimini ortaya çıkarmakta, göçük, arın akması, arın kayması sonucu iş kazalarına, can kaybı ve yaralanmalara yol açabileceği uyarısı da yapılıyor.
‘Gerekli teknik ve idari tüm tedbirlerin alınması gerek’
Ayrıca, oksidasyon ve ocak yangınlarının önlenebilmesi için ayak çalışma boylarının tertip yapılabilecek, fiili çalışacak kazı işçi sayılarına göre planlanması, ayak çalışma boyu oranlarının artırılabilmesi için, bir takım kazı işçisine verilen iş miktarları da gözden geçirilerek yeterli sayı ve nitelikte kazı işçisi temini de dahil gerekli teknik ve idari tüm tedbirlerin alınması gerektiği de raporda kaydediliyor.
‘Belirgin nitelikli işçi açığı iş güvenliğini etkiliyor’
Armutçuk TİM’de üretim ve üretime yardımcı sanatlarda gözlenen belirgin nitelikli işçi açığı, kazı işçiliğinden giderilmeye çalışılmakla birlikte, pek çok galeride zamanında ve gereğince bakım onarım, tamir tarama yapılamadığı, kesit daralması, taban kabarması olduğu, yolların bozulduğu, ocak içi nakliyatın aksadığı, etkin bir havalandırmanın yapılamadığı, bütün bunların öncelikle iş güvenliği olmak üzere üretim ve işgücü verimliliğini etkilediği de bildiriliyor.
‘Faaliyet raporu, mevzuatla belirlenen içeriğe sahip değil’
Armutçuk TİM’de 2019 yılı Faaliyet Raporu’nun incelenmesi sonucunda; faaliyet raporunda, 2019 yılı bütçesinde öngörülen hedeflere neden ulaşılamadığının gerekçelerinin açıklanmadığı ve faaliyet raporları hazırlama hakkındaki mevzuatta belirlenmiş diğer asgari içerik konularının bazılarının da eksik olduğu da tespit ediliyor.
‘Ocak yangınlarını önleyebilmek ve devam eden yangınları kontrol altına almak bakımından zorluklar yaratmakta’ uyarısı Armutçuk TİM’de harici başka bir çıkış kuyusu bulunmamasından dolayı temiz havanın kuyu ile direkt olarak en alt kota indirilmesinde sorun yaşandığı kaydedilirken kirli havanın da derin kotlardan hava dönüş varagelleri ile dışarı alınması, havanın fazla miktarda dolaşmasına neden olduğu bildiriliyor ve “Bu durum ocak yangınlarını önleyebilmek ve devam eden yangınları kontrol altına almak bakımından zorluklar yaratmaktadır” uyarısında bulunuluyor.
‘İş güvenliği açısından sıkıntı yaratacak’
Armutçuk TİM’de mevcut kuyu ve alt yapısı ile önümüzdeki yıllarda üretimin yoğunlaşacağı I. ve II. Blok Batı Kanat Dik damar ve Deniz Altı İşletme Sahası altında oluşturulacak panolarda havalandırma, drenaj, personel ve malzeme nakli konularında iş güvenliği açısından sıkıntı yaşanacağı, üretimin idame ettirilemez hale gelebileceği de raporda belirtiliyor.
‘Solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında alınan önlemlerde aksaklıklar var’
Armutçuk TİM ocaklarında meslek hastalıklarının önlenmesi ve iş güvenliği açısından solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında alınan önlemlerin zaman zaman yeterli olmayarak Tozla Mücadele Yönetmeliğinde belirtilen maruziyet sınır değerlerinin aşıldığı tespit ediliyor. “Yeni Tozla Mücadele Yönetmeliğinin 9. maddesi gereği Müessese işyerlerine ilişkin uyulması gereken maruziyet sınır değeri 2,4 mg/m³ dür. Bu değer uzun süre ve olağan çalışma saatlerinde sağlık açısından herhangi bir sorun oluşturmayan günlük aşılmaması gereken değeri gösterir” bilgisi verilirken kayıt altına geçen fazla ölçümlerde şöyle gösteriliyor:
22 işçi meslek hastalığına yakalanmış
2019 yılında müessesede 22 işçinin pnömokonyoz hastası olduğu, 48 işçininin de pnömokonyoz şüphesi ile takip gördüğü, 2016 yılında 1,85 milyon TL, 2017 yılında 1.27 milyon TL, 2018 yılında 351 Bin TL, 2019 yılında 1,06 Milyon TL tutarında meslek hastalığı tazminatı (pnömokonyoz) ödendiği belirtiliyor. Armutçuk TİM’de solunabilir tozla mücadele konusunda etkin önlemler alınması, alınan önlemlerinde sürekli çalışır durumda olmasının gerektiği de vurgulanıyor.
İş ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na aykırı işlemler nedeniyle idari para cezası ödeniyor
İş kazası geçiren veya meslek hastalığı tespit edilen işçilerin e- bildirgeleri ile aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmemesi ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı tarafından Armutçuk TİM’e ait işyerlerinde yapılan teftişlerde eksiklikler tespit edilmesi nedeniyle müessesenin idari para cezası ödediği de kaydediliyor.