Sayıştay, Kozlu maden ocağında da tıpkı Amasra’daki gibi göçük tehdidinin varlığına, solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında alınan önlemlerde aksamaların olduğuna ve ani gaz degajı gibi ciddi kaza risklerini barındırdığına dair uyarılar yapmış.
Bartın’ın Amasra ilçesindeki Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Müessese Müdürlüğü’ne ait maden ocağında yaşanan grizu patlamasında 41 maden işçisi hayatını kaybetti.
Sayıştay’ın Türkiye Taşkömürü Genel Müdürlüğü ile ilgili denetim raporunda üretim derinliğinin sıfırın altında 300 metreye ulaştığı; çalışılan damarlarda gaz içeriklerinin yüksek olduğu, ani gaz degajı ve grizu patlama riskinin arttığını belirtmişti. Ayrıca Sayıştay’ın raporunda sadece grizu patlamasına yönelik değil, iş güvenliği önlemlerinin eksikliğine dair de çok sayıda vurgu var.
Türkiye Taşkömürü Kurumu’na bağlı halihazırda Armutçuk, Amasra, Üzülmez, Karadon ve Kozlu taşkömürü işletme müdürlükleri yer alıyor. Amasra’daki patlamanın ardından sırayla bu maden ocaklarına dair yapılan Sayıştay raporlarını inceledik.
Haber dizimizde ilk olarak Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü Kozlu TİM 2019 Yılı Sayıştay Denetim Raporu’nu mercek altına alıyoruz. Kozlu’da da tıpkı patlamanın yaşandığı ve 41 işçinin hayatını kaybettiği Amasra maden ocağındaki gibi işçi eksikliği ile karşılaşıyoruz.
Ayrıca Kozlu’da işçi kazalarının diğer yıllara göre ciddi artış yaşandığı, göçük tehdidinin olduğu, solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında alınan önlemlerde aksamaların olduğu ve ani gaz degajı gibi ciddi kaza risklerini barındırdığını görüyoruz.
TTK Kozlu TİM 2019 yılı Sayıştay Denetim raporuna baktığımızda, ocakların giderek derinleşmesi, genişlemesi, nakliyat mesafelerinin, aktarmaların dolayısıyla iş gücü ihtiyacının artması, nakliyat sisteminde iş gücü ihtiyacını azaltacak şekilde rehabilitasyon ve otomasyona gidilememesi, 2002, 2006, 2009 ve 2019 yıllarında yapılan toplu işçi alımlarında sadece pano ayak üretim işçisi alınması, üretime yardımcı hazırlık, nakliyat, elektro-mekanik, barutçu, tamir bakım gibi sanatlara toplu işçi alınamaması, norm kadroya (2014 tarihli) göre bin 126 olması gereken pano ayak üretim (kazı) işçi sayısının yaklaşık 743’e düşmesi, 2019 yılında müessesede mevcut yaklaşık 743 kazı işçisinden de aylık ortalama 240 işçinin geçici sanat değişimi ile ihtiyaç duyulan başta nakliyat, hazırlık ve tamir tarama olmak üzere barutçu, mekanizasyon, elektrik elektronik işçiliği gibi gerek iş güvenliği gerekse işin sürdürülebilirliği açısından zorunluluk arz eden üretime yardımcı sanatlarda çalıştırılması gibi pek çok sorun tespit ediliyor.
Bir önceki yıla göre iş kazalarında yüzde 42 artış
Derin yeraltı kömür madenciliği yapılan Kozlu maden ocağında bölgenin jeolojik ve tektonik yapısı nedeniyle kömür damarlarının eğim, kalınlık ve devamlılıkları süreklilik arz etmediğinden özellikle üretim ayaklarında ve pano hazırlıklarında çalışma şartlarının dünyadaki emsallerine göre çok daha zor olduğu belirtilen raporda, bu durumun iş kazalarına yol açtığı belirtilmiş.
Yapılan incelemelerde; 2019 yılında bir önceki yıla göre yüzde 42 oranında artışla 602 iş kazası olduğu, 602 işçinin yaralandığı, 579 kazanın yeraltında, 23 kazanın yer üstünde meydana geldiği belirleniyor.
İş güvenliği ve işçi sağlığı yönünden denetlenmediği tespit edilmiş
İş göremezlikle sonuçlanan iş kazaları nedeniyle Kozlu TİM’in 2018 yılında 1.829.501,16 TL, 2019 yılında 4.626.264,39 TL iş kazası tazminatı ödediği, TTK iş yerlerinin 2019 yılı içerisinde İşçi Sağlığı ve Güvenliği yönünden Çalışma Bakanlığı İş Müfettişlerince İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı yönünden denetlenmediği tespit ediliyor.
Ayaklarda yeterli sayıda işçi tertip edilememesi nedeniyle iş güvenliği verimi düşüyor
Kozlu TİM’de de tıpkı patlamanın yaşandığı Amasra TİM’deki gibi iş zorluğu nedeniyle kanuni gerekliliklerin yerine getirilmesi durumunda işçilerin derhal emeklilik hakkını kullanması nedeni ile azalan işçi sayısına bağlı olarak, kömür kazı faaliyetinin yapıldığı ayaklarda yeterli sayıda işçi tertip edilemediği, ocaklarda konsantrasyona gidilemediği ve bu durumun başta iş güvenliği olmak üzere üretim ve işgücü verimliliklerini düşürdüğü bulgusu yapılıyor.
Yüzde 34 oranında işçi eksiği var
Rapora göre 31.12.2019 itibarıyla 2 bin 319 olan norm kadroya göre yüzde 34 oranında eksik bin 544 yeraltı işçisinin bulunduğu, norm kadroya göre 250 olması gereken hazırlık işçi sayısının 117’ye, 362 olması gereken nakliyat işçi sayısının 142’ye, 183 olması gereken yeraltı mekanizasyon işçi sayısının 61’e, 50 olması gereken barutçu sayısının 7’ye, 67 olması gereken tarama söküm-bakım işçi sayısının 26’ya, 60 olması gereken elektrik elektronik işçi sayısının 35’e düştüğü, diğer yeraltı sanatlarında da belirgin açık olduğu görülüyor.
‘Göçük olasılığı artabilir, göçükler nedeniyle can kayıpları yaşanabilir’ uyarısı
Raporda, “Ayak arının tümünün bir üretim vardiyasında kazılamaması; ayak içindeki tavan basınçlarının kazılamayan bölümler üzerine yoğunlaşmasına, ayak arkasının düzgün bir hat halinde kırılamamasına ve tavan tahkimatına gelen yük dengesinin bozulmasına, tahkimat problemleri ile uzun süre bekleyen tahkimatta deformasyonlara, arın akmasına, göçük olasılığının artmasına, göçükler nedeniyle can kayıplarına, ayak arkasında ve arında kızışma (oksidasyon), ocak yangınları gibi yeraltı kömür madenciliğinde arzulanmayan durumlara neden olmakta ve iş sağlığı ve iş güvenliğini olumsuz yönde etkileyebilmektedir” ifadeleriyle oluşabilecek risklerin boyutuna da değinilmiş.
Kozlu TİM’in faaliyet raporu, mevzuatla belirlenen içeriğe sahip değil
Kozlu TİM’in 2019 yılı Faaliyet Raporu’nun incelenmesi sonucunda da Faaliyet Raporu’nda, 2019 yılı bütçesinde öngörülen hedeflere neden ulaşılamadığının gerekçelerinin açıklanmadığı ve faaliyet raporları hazırlama hakkındaki mevzuatta belirlenmiş diğer asgari içerik konularının bazılarının da eksik olduğu tespit ediliyor.
‘Solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında alınan önlemlerde aksamalar var’ tespiti
Kozlu TİM ocaklarında meslek hastalıklarının önlenmesi ve iş güvenliği açısından solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında alınan önlemlerin zaman zaman yeterli olmayarak Tozla Mücadele Yönetmeliği’nde belirtilen maruziyet sınır değerlerinin aşıldığı görülüyor.
2019 yılı toz ölçüm sonuçlarına ilişkin düzenlenen çizelgeler incelendiğinde, zaman zaman Tozla Mücadele Yönetmeliği’nde belirtilen “yüzde 5 ve daha az SiO2 içeren kömür tozları için maruziyet sınır değeri olan 2,4 mg/m³” değerinin aşıldığı kaydediliyor. Sınır değerlerinin aşıldığı örnekler ise şöyle;
30 işçi meslek hastalığına yakalanmış
2019 yıl sonu itibarıyla müessesede meslek hastalığı (pnömokonyoz) tanısı konulmuş 30 işçinin bulunduğu, 69 işçinin de henüz tanı konulmamasına rağmen şüpheli durumda olduğu tespit ediliyor ve “Müessese ocaklarında meslek hastalıklarının önlenmesi ve iş güvenliği açısından solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında gerekli ve yeterli önlemlerin alınmaması, Müessesede işgücü ve üretim kayıplarının yanında işçilerin tozdan kaynaklanan hastalıklara (pnömokonyoz) yakalanmasına yol açmaktadır” ifadelerine yer veriliyor.
‘-489’uncu metrede ani gaz degajı gibi ciddi kaza riskleri artabilir’
2019 yılında Kozlu TİM’in dengelenmiş üretim derinliği -489 metre olduğu belirtilen raporda, yapılan hazırlıkların tamamlanmasıyla bu derinlik daha da artacağı ve bu derinleşmenin, ani gaz degajı gibi ciddi kaza risklerinin artması ile kaza olasılıklarına karşı geçmişten daha sıkı kontrol, denetim, izleme ve eğitim gerekliliğini de beraberinde getirdiği vurgulanıyor. Bu yüzden de raporda Kozlu TİM’in üretim işyerlerinde ilgili mevzuat hükümlerinin yanı sıra “Kurum Degaj Yönergesi” hükümlerinin de titizlikle uygulanması gerektiğinin altı çiziliyor.
Kozlu TİM, İş ve genel sağlık sigortası mevzuatına aykırı işlemler nedeniyle idari para cezası ödemiş
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na aykırı işlemler nedeniyle Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı Tarafından Müessese İşyerlerinde Yapılan Teftişlerde Eksiklikler Tespit Edilmesi, İş Kazalarının ve Meslek Hastalıklarının İlgili Sosyal Güvenlik Kurumu Birimlerine Yasal Süresi İçinde Bildirilmemesi nedenleriyle Kozlu TİM’in idari para cezaları ödediği kaydediliyor.