Merkez Bankası’nın ‘Türkiye Tek Yürek’ yardım kampanyasında AFAD ve Kızılay’a 30 milyar lira bağışlaması tartışmaları beraberinde getirdi. İktisatçı Nazır Kapusuz, Merkez Bankası’nın bağışının yasal olmadığını belirterek, “Merkez Bankası sadece üzerine olan bir gayrimenkulü bağışlayabilir. Bu sebeple yapılan bağış kesinle yasal değildir, suçtur” dedi.
Maraş merkezli depremlerin ardından, ‘Türkiye Tek Yürek’ başlığıyla birçok televizyon kanalında ortak olarak yayınlanan bir yardım kampanyası düzenlendi.
Kampanyada yapılan yardımların, AFAD ve Kızılay’a aktarılacağı bilgisi paylaşıldı.
Canlı yayında düzenlenen yardım kampanyasını arayan Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nun Merkez Bankası olarak 30 milyar lira bağışlayacaklarını söylemesi kamuoyunda büyük tepki çekti.
Bu bağış, tartışmaları da beraberinde getirdi. İktisatçı Nazır Kapusuz, Merkez Bankası’nın yaptığı bağışı Gazete Karınca’ya değerlendirdi.
‘Olmayan bir para bağışlandı’
“Merkez Bankası sembolik bir kurumdur. Öz sermayesi 25 milyar bile değil 25 bin liradır” diye sözlerine başlayan Kapusuz, şöyle devam etti:
Merkez Bankası, kendi sermayesinin yaklaşık olarak bin 200 katını bağış yapmış oldu. Merkez Bankası’nın iki tane para yaratma şekli vardır. Birisi parasal genişleme. Yani banknot basar, borç alır, rezervini arttırır ya da ihtiyat akçesi vardır. Bu ihtiyat akçesi de zaten üç yıl önce çıkan kanunla hazineye aktarılmaya başlandı. Merkez Bankası’nın bunun dışında herhangi bir parası yoktur. Olmayan bir para bağışlanmıştır. Ya da zaten hazinenin olan para bir bağış gibi açıklanmıştır.
‘Merkez Bankası’nın bağışları sembolik olabilir’
Merkez Bankası’nın bağış yapabilme durumundan bahseden Kapusuz, sözlerini şu şekilde sürdürdü:
Merkez Bankası’nın kendi kanununda kar payları gibi bağışların da sembolik olması özellikle belirtilmiştir. Mesela diğer bankalar için öz kaynağın binde 4’ü gibi bir kanun varken, Merkez Bankası’nda bunun sadece sembolik olabileceği ve sadece üzerinde bulunan gayrimenkuller üzerinde kullanabileceği gibi bir durum var. Yani sadece üzerine olan bir gayrimenkulü bağışlayabilir. Bunun dışında bağışı tarifleyen herhangi bir maddesi yoktur. Bu sebeple yapılan bağış kesinlikle yasal değildir, suçtur. Burada yapılan sadece hazineye yapılan aktarımın bağış olarak aktarılmasıdır. Bu da suçtur çünkü bir para iki kere aktarılamaz.
Kapusuz, yapılan aktarıma dair cezai bir karşılık olup olmayacağını, “Merkez Bankası’nın denetimini sadece Cumhurbaşkanı yapıyor. Cumhurbaşkanı bunu yapacak mı? Zaten bağış kampanyasını başlatan kişinin Cumhurbaşkanı olduğunu düşürsek, ortada sadece bir sahne var diye biliriz” sözleriyle özetledi.
‘Gösteriş olarak kamu, kamuya para aktardı’
Halkın parasının vergilerle alındığını hatırlatan Kapusuz, sözlerine şu şekilde devam etti:
En büyük vergi ödeyenler halkın kendisi. Hem dolaylı hem dolaysız olarak bizim maaşlarımızdan kesilen vergiler şu anda patronlardan kesilen vergilerin bir buçuk katı. Bunun dışında aldığımız net maaştan ödediğimiz KDV’ler ÖTV’ler ki bunun içinde deprem vergileri de var zaten, herkesten eşit olarak alınıyor. Sabancı da aynı vergiyi ödüyor biz de aynı vergiyi ödüyoruz. Haliyle halkın parası zaten kesiliyor. Bu yapılan hazine içi kamunun bir gösteriş olarak kamuya para vermesi.
‘Bağışlanan paraların nasıl denetleneceği belirsiz’
Yaşanan depremlerin bir sorumluluğu olduğunu ifade eden Kapusuz, “Burada yapılması gereken Meclise bir ek bütçe getirilmesi ve bu bütçenin nasıl harcanacağı, hangi bakanlıklarca, hangi amaçlarla harcanacağının belirlenmesi. Böylelikle hem kontrolü hem denetimi sağlanabilir” diyerek sözlerini şöyle sonlandırdı:
Şu anda bütçesi 8 milyar olan bir kuruma 100 milyar para veriliyor. Bu paranın nasıl denetleneceği ve nereye harcanacağına dair bir bilgi yok. Mesela yeni imarlaşma durumu söz konusu olacak. AFAD’ın görev tanımında bu yok. Haliyle de kontrolsüz kamu kaynağının aktarımı var. Yüzyılın felaketi deniliyor m bu kontrolsüz, denetimsiz kaynakların yüzyılın yolsuzluğuna yol açabilir.
Bağışın ‘kaynağı’ açıklandı
Öte yandan Merkez Bankası’nın açıkladığı 30 milyar TL’lik bağış, bankanın 2022 bilanço karından karşılanacağı belirtildi.
Merkez Bankası kaynağının Reuters’a verdiği bilgiye göre, bankanın depremzedelere yönelik 30 milyar TL’lik bağışı “bankanın 2022 bilançosu karından karşılanacak.”
