14 Mayıs’ta yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde hiçbir aday yüzde 50’yi aşamadı ve seçim 28 Mayıs’taki ikinci tura kaldı. Seçimin ardından, ilk turda daha yüksek oy almanın ikinci tur için bir avantaj sağlayıp sağlamadığı tartışılıyor. Farklı ülkelerde, cumhurbaşkanlığı seçimini ilk turda ikinci sırada tamamladığı halde ikinci turda kazanan bazı örnekler var.
Cumhur İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Recep Tayyip Erdoğan oyların yüzde 49,50’sini alırken, Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu yüzde 44,89 oy aldı.
Seçimin ardından, ilk turda daha yüksek oy almanın ikinci tur için bir avantaj sağlayıp sağlamadığı tartışılıyor. Dünyada Cumhurbaşkanlığı veya Devlet Başkanlığı seçimlerini ilk turda ikinci sırada tamamlayıp ikinci turda seçimi kazanan adaylar var mı?
Dünyanın farklı ülkelerinde, cumhurbaşkanlığı seçimlerini ilk turda ikinci sırada tamamladığı halde ikinci turda seçimi kazanan bazı örnekler var.
Bu örneklerden Avusturya, Uruguay, Şili, Karadağ, Slovenya ve Ekvador’daki seçimlerde ilk turla ikinci tur seçimler arasında 4 ila 28 gün bulunuyordu.
Avusturya Cumhurbaşkanlığı Seçimleri – 2016
Orta Avrupa ülkesi Avusturya, Cumhurbaşkanını ikili seçim sistemiyle seçen ülkelerden. Türkiye’ye benzer bir şekilde, hiçbir adayın yüzde 50’nin üzerinde oy alamaması durumunda seçim ikinci tura kalıyor.
Ülkenin mevcut Cumhurbaşkanı Alexander Van der Bellen’in 2016 yılında ilk defa Cumhurbaşkanı seçildiği seçim, ilk turda ikinci olan adayın ikinci turda seçimi kazandığı örneklerden biri.
2016 yılındaki seçimlerde Yeşiller Partisi’nin desteğiyle seçime bağımsız aday olarak giren Van der Bellen, 24 Nisan 2016 tarihinde yapılan ilk tur seçimi yüzde 21,34 oy alarak ikinci sırada tamamladı. Van der Bellen’in rakibi ve Avusturya Özgürlükçü Partisi lideri Norbert Hofer ise oyların yüzde 35,05’ini aldı.
2016 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turu 22 Mayıs 2016 tarihinde yapıldı. Sandıklardan çıkan ilk sonuçlar, Hofer’in galibiyetine işaret ederken, nihai sonuçlar posta yoluyla kullanılan oyların sayılması ile tamamen değişti.
Oyların yüzde 50,3’ünü alan Van der Bellen, aşırı sağcı FPÖ adayı Hofer’i sadece yüzde 0,7’lik oy oranıyla geride bırakarak ülkenin yeni cumhurbaşkanı oldu. Hofer’in oyu, yüzde 49,7’de kaldı.
Seçimlerin ardından açıklama yapan yeni Cumhurbaşkanı, “Seçimleri şöyle yorumlamalıyız: Hepimiz eşitiz. Ülkenin bir yarısı ne kadar önemliyse diğer yarısı da aynı öneme sahip. Ben ne kadar önemliysem sizler de o kadar, siz ne kadar önemliyseniz ben de o kadar önemliyim. Ve biz bu güzel ülkeyi hep birlikte yöneteceğiz” dedi.
Van der Bellen, 9 Ekim 2022’de yapılan ve kendisiyle birlikte yedi adayın katıldığı Cumhurbaşkanı seçimlerini ise yüzde 56,69 oy alarak ilk turda kazandı.
Uruguay Devlet Başkanlığı Seçimleri – 2019
Güney Amerika ülkesi Uruguay’da yapılan 2019 Devlet Başkanlığı seçimleri de 27 Ekim 2019’da yapılan ilk turda hiçbir adayın yüzde 50’nin üzerinde oy alamaması sebebiyle ikinci tura kaldı.
Oyların yüzde 28,62’sini alarak seçimin ilk turunu ikinci sırada tamamlayan Ulusal Parti’nin adayı Luis Lacalle Pou, 24 Kasım’da düzenlenen Devlet Başkanlığı seçimlerinin ikinci turunda ülkeyi 2005’ten bu yana yöneten solcu Geniş Cephe Koalisyonu adayı Daniel Martinez’i az farkla geride bıraktı.
İkinci turda oyların yüzde 50,79’unu alan Luis Lacalle Pou oyların yüzde 49,21’ini alan iktidardaki Geniş Cephe’nin adayı Martinez’i mağlup ederek devlet başkanı seçildi.
1 Mart 2020’de Yasama Sarayı’nda düzenlenen törende yemin ederek resmen göreve başlayan Pou, buradaki konuşmasında, “Bizim, iktidarın geçici kiracıları olduğumuzu, halkın hizmetinde ve onlara hizmet etmek için burada olduğumuzu unutmamalıyız. Neticede hükümet ve politika bir hizmettir ve bu yüzden, bugün göreve başlayan hükümet, güven oluşturabilmek için kendisini seçenlerle sürekli ve şeffaf bir iletişim kurma niyetinde” ifadelerini kullandı.
Lacalle Pou’nun resmen göreve gelmesiyle birlikte Uruguay’da 15 yıl sonra sağ bir hükümet de göreve gelmiş oldu.
Şili Devlet Başkanlığı Seçimleri – 2021
Bir diğer Güney Amerika ülkesi Şili’de Devlet Başkanlığı seçimlerinin ilk turu 21 Kasım 2021 tarihinde yapıldı.
Eski öğrenci lideri Gabriel Boric, Cumhuriyetçi Parti’nin aşırı sağcı adayı Jose Antonio Kast’ın da aralarında olduğu altı adaya karşı yarıştığı seçimleri yüzde 25,82 oy alarak ikinci sırada tamamladı.
Oyların yüzde 27,91’ni alarak ilk turu birinci sırada tamamlayan Kast ile Boric arasında geçen Devlet Başkanlığı seçiminin ikinci turu 19 Aralık 2021’de yapıldı.
İlk turu ikinci sırada bitirmiş olan Boric, seçimi ikinci turda yüzde 55,87 oy alarak kazandı. Rakibinin oyu ise yüzde 44,13’te kaldı.
Boric sol ittifakın devlet başkanı adayı olacağını açıkladığında, “Şili, neo-liberalizmin beşiği idiyse, aynı zamanda mezarı da olacak. Gençliğin bu ülkeyi değiştirmesinden korkmayın” demişti.
Ekvador Genel Seçimleri – 2021
Güney Amerika ülkesi Ekvador’da 2021 yılında yapılan Devlet Başkanlığı seçimlerinde seçimin ilk turunu ikinci sırada tamamlayan aday ikinci turda seçimi kazandı.
7 Şubat 2021 yılında yapılan genel seçimlerde, CREO Hareketi-Sosyal Hıristiyan Parti’nin sağcı adayı Guillermo Lasso, oyların yüzde 19,74’ünü alarak ilk turu ikinci sırada tamamladı. Rakibi, Umut Birliği adayı Andres Arauz ilk turda yüzde 32,72 oy aldı.
11 Nisan 2021’de yapılan Ekvador Devlet Başkanlığı seçimlerini, ikinci turda oyların yüzde 52,36’sını alan Guillermo Lasso kazandı. İlk turda birinci gelen rakibi Arauz’un oy oranı ise yüzde 47,64’te kaldı.
Ekvador’un yeni Devlet Başkanı Lasso, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda Ekvadorlulara teşekkür ederken, sosyalist aday Arauz da seçimlerin ardından yenilgiyi kabul ederek, “Ekvadorlular, bugünden itibaren tek bir Ekvador olmak için birlik olmalıdır. Yaşasın Ekvador” diye konuştu. Lasso, yemin ederek 24 Mayıs 2021’de resmen göreve başladı.
Slovenya Cumhurbaşkanlığı Seçimleri – 2022
Slovenya’da ilk turu 23 Ekim 2022’de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde toplam yedi aday yarıştı. Slovenya Korsan Partisi ile Avrupa Yeşiller Partisi’nin desteğini alan bağımsız aday Pirc Musar, ilk turda oyların 26’sını alarak seçimi ikinci sırada tamamlarken Slovenya Demokratik Partisinin (SDS) desteklediği bağımsız aday Anze Logar oyların yüzde 33’ünü aldı.
Slovenya’da Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turu 13 Kasım 2022’de yapıldı. Musar, oyların yüzde 53,86’sını alarak yüzde 50’lik barajı geçerken, bir önceki turda en çok oyu alan Anze Logar’ın oy oranı ise yüzde 46,14’te kaldı. Böylece ilk turu ikinci sırada tamamlayan Pirc Musar, ülkenin yeni ve ilk kadın cumhurbaşkanı seçildi.
‘Çelik Kadın’ olarak da bilinen Pirc Musar yaptığı ilk açıklamada, Slovenya’nın kararlı, dürüst, samimi, hoşgörülü ve saygılı bir diyaloğu savunacak bir cumhurbaşkanını hak ettiğini söyledi.
Musar, 23 Aralık 2022’de resmen göreve başladı.
Karadağ Cumhurbaşkanlığı Seçimleri – 2023
Son olarak, Avrupa’nın güneydoğusunda yer alan Balkan ülkesi Karadağ’da yapılan son Cumhurbaşkanlığı seçiminde benzer bir tablo vardı.
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turu, 19 Mart 2023’te yapıldı. Toplam yedi adayın yarıştığı ilk turu, Karadağ’ın 30 yıllık lideri Milo Djukanoviç yüzde 35 oy alarak ilk sırada bitirdi. 36 yaşındaki merkez siyasetçi eski ekonomi bakanı Jakov Milatoviç ise oyların yüzde 29’unu aldı.
Karadağ’da Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turu, 2 Nisan 2023’te yapıldı. İlk turu ikinci tamamlayan Milatoviç, yüzde 58,88 oy alarak ülkenin yeni Cumhurbaşkanı seçilirken, Djukanoviç’in oyu yüzde 41,12’de kaldı.
Başkent Podgorica’da kendi partisi Avrupa Şimdi Hareketi destekçilerine konuşan Milatoviç, “Bu geceyi 30 yılı aşkın süredir bekliyorduk. Size mutlu bir zafer diliyorum” ifadelerini kullandı. Yenilgiyi kabul eden Djukanoviç de Milatoviç’e cumhurbaşkanı olarak başarılar dileyerek, destekçilerine “Karadağ bir seçim yaptı ve ben bu seçime saygı duyuyorum” dedi.
Milatoviç, 20 Mayıs 2023’te resmen göreve başlayacak.