Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi’nin Diyarbakır’da yaptığı ankete göre, katılımcıların yüzde 97,1’i ekonomik krizden etkilendi, yüzde 42,3’ü faturalarını ödemekte zorlanıyor. Çoğunluk borçlanarak krizle baş etmeye çalışıyor.
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi, Diyarbakır’da yüz yüze gerçekleştirdiği “Ekonomik kriz göstergeleri ve etkilenimleri”ne dair saha çalışmasını açıkladı.
Ülkedeki ekonomik krizden kaynaklanan fiyat artışları ve alım gücünün düşmesine bağlı olarak; alışveriş alışkanlıkları, borçlanma, gündelik ihtiyaçları karşılama gibi konuların ele alındığı saha araştırmasında, Diyarbakırlı yurttaşların tutum ve davranışları, bu durumla baş etme biçimleri, marketlerdeki satış düzeylerine etkisi ölçüldü. Çalışma, biri market çalışanları biri de alışverişe gelen müşterilerle olmak üzere hazırlanan ve eşzamanlı gerçekleştirilen iki ayrı soru formuyla yürütüldü.
Alım gücünde büyük düşüş
Müşterilerle yapılan çalışmada, “Görüşmecilerin yüzde 27,9’u son bir yıl içerisinde hanelerinde en az bir kişinin işsiz kaldığını (yüzde 62,1’i 1 kişi, yüzde 31’i 2 kişi, yüzde 6,9’u 3 kişi), yüzde 97,1’inin ise ekonomik krizden olumsuz etkilendiğini bildirmiştir. Son bir yıl içerisinde görüşmecilerin yüzde 95,2’sinin alım gücünün azaldığı ölçülmüştür. Görüşmecilerin yüzde 24’ünün son bir yıl içerisinde farklı ihtiyaçları nedeni ile kredi aldığı, yüzde 42,3’ünün borç aldığı ve yüzde 55,8’inin ise mevcut durumda hala borcunun olduğu görülmüştür” denildi.
‘Faturaları ödemekte zorlanıyorlar’
Çalışmada, görüşmecilerin yüzde 42,3’ünün faturalarını ödemekte zorlandığı, yüzde 31,7’sinin temel ihtiyaçlarını dahi karşılayamadığı ve yüzde 26’nın ise sağlık ihtiyaçlarını karşılayamadığı tespit edildi.
Görüşmecilerin yüzde 51’inin aile ve akraba desteğine ihtiyaç duydukları halde onlardan katkı/destek alamadığı ifade edildi. Katılımcıların yüzde 46,1’inin gelirlerinin giderlerini karşılayamadığı, yüzde 92,3’ünün herhangi bir sosyal yardım alamadığını belirtiyor.
Ankette, “Görüşmecilerin yüzde 15,6’sının artan ekonomik kriz ve hayat pahalılığı ile baş edemediği ve baş edenlerin ise; temel gıda ihtiyaçlarını kısarak, kampanya ve indirim günlerinde alışveriş yaparak, borçlanarak ve aile/akraba desteği alarak baş ettiği ölçülmüştür” denildi.
Raporda son bir yıl içerisinde görüşmecilerin yüzde 63,5’inin almaktan vazgeçtiği ürünler şöyle sıralandı: “Giyim yüzde 42,3; Gıda yüzde 31,7; Ev eşyaları yüzde 26.”
Bir önceki döneme göre daha kötü
Araştırmada dikkat çeken bir diğer husus ise; görüşmecilerin yüzde 88,5’inin birikim yapamadığını ve yüzde 63,4‘ünün ise kendi yaşadıkları dönemin, anne ve babalarının yaşadıkları döneme nazaran daha kötü olduğunu bildirmiş olmalarıdır.
Market çalışanlarıyla yapılan görüşmelere ilişkin de önemli bilgilere yer verildi. Araştırmanın yapıldığı marketlerde en fazla satışı yapılan ürünlerin dağılımı; “Temel gıda; yüzde 51,1, temizlik ürünleri; yüzde 24,4, kahvaltılık ürünler; yüzde 11,1″ olarak belirtildi.
İndirimlerde en fazla rağbet gören ürünler, “gıda; yüzde 51,1, temizlik; 24,4, kasap-şarküteri; 11,1, mutfak gereçleri; 11,1” olarak sıralandı.
‘İndirim günlerinde yoğunluk fazla oluyor’
Marketlerin indirim günlerinde daha fazla yoğunluğun olduğu, market çalışanları tarafından ifade edildi. Market çalışanlarının yüzde 79,2’si son 1 yıl içerisindeki alışveriş hacimlerinin/miktarlarının “Azaldığını” bildirirken, bunun nedenine dair yöneltilen soruya ise; “zamlardan dolayı” yüzde 50, “alım gücünün düşmesinden dolayı” yüzde 37,5 yanıtını veridi.
Fiyat artışları devam edecek
Fiyat artışlarının, müşterilerin son bir yıl içerisindeki alışveriş alışkanlıklarını nasıl değiştirdiğine dair soruya ise şöyle yanıt verildi: “Zorunlu ihtiyaçları almaya başladılar” yüzde 45, “Her şeyi daha az almaya başladılar” yüzde 45.
Ayrıca market çalışanlarının yüzde 83,3’ü fiyat artışlarının devam edeceğini düşünüyor.
Fiyat çizelgeleri incelendi
Ayrıca çalışmaya ek olarak, ilgili marketlerin Nisan ayı içerisindeki fiyat çizelgelerinin karşılaştırmalı olarak incelendiği belirtilerek şu tespitlere yer verildi:
- Kış ayları içerisinde gerçekleşen fiyat artışları ve vergi indirimleri ardından, Nisan ayında fiyatların önemli oranda stabil kaldığı,
- Ulusal çaplı zincir marketlerin yerel bazlı marketlere oranla kimi ürünlerde nispeten ucuz satış gerçekleştirdiği,
- Bunun belli başlı en önemli nedenlerinden birinin de çıktı maliyetlerinin yerel marketlere göre daha az olması yanında sürümdeki fazlalığın ıskonto uygulamalarına ve sürekliliğine olanak sağlaması,
- Yerel marketlerin daha ucuza ürün temin edip, daha ucuza satamazsa veya bu konuda desteklenemez ise ulusal çaplı büyük marketler nezdinde rekabet gücünün giderek zayıflayacağı görülmüştür.