Demokratik merkeziyetçilik ve kendiliğindenlik – Félix Guattari

Otonominin işlevi, merkeziyetçiliği bir tutam otonomiyle yumuşatmak için başvurulan basit bir müsamaha derecesi değildir. İşlevselliği, arzunun tüm uyarımlarının ve tüm zihinlerin yakalanmasını mümkün kılmaktır, onları ağaç biçimli tek bir merkezi bir noktada biraraya getirmek değil, dev bir rizoma yerleştirmektir, bu sayede tüm toplumsal sorunsalları hem yerel hem bölgesel, hem ulusal hem de uluslararası düzeyde katedecektir.

FÉLIX GUATTARI

Çeviri: Nalan Kurunç / Dünyanın Yerlileri

Politik eylem meseleleriyle ‑eğilim, grup ya da örgütlenme yöntemine karşı liderleri tanımak istemeyen veya kendi kendini ifade etmek isteyen otonom gruplar meseleleri‑ klasik bakış açısıyla ilgilenmekte ısrarcı olursak kendimizi tümden çıkmazda buluruz. Çünkü hem zenginlik ve yaratıcılık kaynağı olarak hem de kargaşa ve hakiki dönüşümlere öncülük edememe olarak görülen “kendiliğindenliğe” ya da anarşizme karşı merkeziyetçilik alanına has bir dizi düşünce kipleri arasında süregiden bir ebedi tartışma etrafında döner dururuz. Bana karşıtlık buymuş gibi gelmiyor yani, bir yanda fevkalade etkili, merkezileşmiş, fonksiyonel aygıt, diğer yanda otonomi olmak üzere.

Örgütlenme boyutu otonomi meselesiyle aynı düzlemde yer almaz. Otonomi meselesi benim “otonominin işlevi” olarak adlandıracağım alana aittir ve bu işlev feminist, ekolojik, homoseksüel ve diğer gruplarda etkin bir şekilde cisimleşmiştir, ayrıca ‑ve neden olmasın?‑ PT [Partido dos Trabalhadores, Brezilya İşçi Partisi] gibi geniş ölçekli mücadele makinelerinde. Partiler ya da sendikalar gibi örgütlenmeler de “otonominin işlevinin” uygulama alanıdır. Açıklayayım: birinin bir harekette militan gibi davranması o kişiye belirli bir güvenlik elde etme olanağı sağlar böylece artık engellenmiş ve zavallı hissetmez, sonuçlarıyla beraber bazen, fark etmeden eylemlerimizde geleneksel modelleri aktarırız (hiyerarşik modelleri, toplumsal refah modelleri, belirli türden bilgiye, profesyonel eğitime öncelik veren modelleri, vs). 1960’ların derslerinden biridir bu, iddia edildiği gibi özgürleştirici eylemlerin olduğu bir zamanda klişeler farkında olmadan yeniden üretilmişti. Ve bu konu değerlendirmenin önemli bir veçhesidir, çünkü tutucu kavramlar kurtuluş sürecinin gelişimine hiç de uygun değildir.

Dolayısıyla, mesele örgütlenmemiz gerekip gerekmediği değil, örgütlenmelerdeki militanlık dâhil, gündelik eylemlerimizde hâkim özneleşme kiplerini yeniden üretip üretmediğimizdir. “Otonominin işlevini” tam da bu terimlerle ele almalıyız. O mikropolitik düzeyde vuku bulur, anarşiyle ya da demokratik merkeziyetçilikle hiçbir ilgisi yoktur. Mikropolitika, toplumsal toplanışların [assemblage] kapitalizm dâhilindeki öznellik üretimlerini değerli kılma olasılığıyla ve militan harekette genellikle bir tarafa konulan sorunsallar ile baş etmelidir.

Bana göre yeni bir tür tasarımın oluşturulmaya çalışılması gerekiyor, benim yeni bir kartografi olarak adlandırdığım şey. Ve bu sadece basitçe merkezileşmiş aygıt ile tekilleşme sürecinin bir aradalığına dair bir şey değil, çünkü gün bittiğinde Leninistler daima aynı söyleme başvurur: bir yanda Parti, Merkez Komite ve Politbüro öte yanda, herkesin kendi küçük işini yaptığı, kendi bahçesini ekip biçtiği kitle örgütlenmeleri. Bunların arasında da “aktarım kayışları”: görevler hiyerarşisi, mücadele araçları hiyerarşisi ve aslında bir öncelik düzeni ki bu düzen, her daim merkezi araçlar aracılığıyla moleküler devrim mücadelelerinin manipüle ve kontrol edilmesine yol açar.

Kapitalizmin ve emperyalizmin mevzilerini altüst etmek adına mücadele için gereken makinelerin, savaş makinelerinin inşasının, belirli liderler ve temsilcilerin biçimlendirdiği bir programın parçasını oluşturmak gibi sadece politik ve toplumsal hedefleri olamaz. Otonominin işlevi, merkeziyetçiliği bir tutam otonomiyle yumuşatmak için başvurulan basit bir müsamaha derecesi değildir. İşlevselliği, arzunun tüm uyarımlarının ve tüm zihinlerin yakalanmasını mümkün kılmaktır, onları ağaç biçimli tek bir merkezi bir noktada biraraya getirmek değil, dev bir rizoma yerleştirmektir, bu sayede tüm toplumsal sorunsalları hem yerel hem bölgesel, hem ulusal hem de uluslararası düzeyde katedecektir. Örneğin, büyük teorisyenleri okumamış çocukların nasıl hissettiği konusunda ya da ırkçılık veya seksizm kurbanlarının düzeyinde. Sadece soyut duyurularda değil doğrudan, pratik, somut düzeyde.

Demokratik merkeziyetçilik meselesiyle bağlantılı olarak bilinç düzeyinde, gündelik eylem düzeyinde söylenebilir, yazılabilir, uygulanabilir olan her şey, endüstri, idari iktidar ya da devlet iktidarı gibi başka yerlerde var olan modellerin kopyaları olarak yapılandırılmıştır.

Ben arzu ekonomisi alanında kendiliğindenlik fikrine dair her şeyden uzağım: burada demokratik merkeziyetçilik ağının tuzaklarının arasından geçmesi gereken bir şeyler ayırt edilmemiştir. Hiçbir zaman çeşitli otonomilerin enerjisine kanal açmanın gerekli olacağını ne düşündüm ne de yazdım; kesinlikle, çünkü bana göre tüm beşeri bilimler alanında enerji kavramını bütünüyle terk etmek gerek. Öte yandan arzu belirli türden bir üretime karşılık gelir. Arzu sonsuz bir toplanış ve yaratıcılık barındırır, fakat aynı zamanda iç patlama sürecine de girebilir. Arzu aşkına hiçbir arzu özgürleşmesi mitiyle ilgilenmiyorum.

Néstır Perlongher ile görüşme:

Néstor Perlongher: Senin önerdiğin şekilde moleküler devrimi klasik anarşizmle ya da Troçkistlerle, Leninistlerle ya da diğer türden devrimci çabalarla nasıl ilişkilendirebiliriz?

Guattari: Temelde aralarında hiçbir bağ yok. Bütünüyle farklı fenomenlere aitler. Hatta öyle ki, özneleşme süreci ve arzunun kolektif toplanışları aynı zamanda Marksist oluşumlarda da yer alıyor, Polonya durumundaki gibi. Anarşistlerin özellikle İspanya İç savaşı sırasında bir takım girişimlerinin olduğu doğru: fakat bu anarşist, kendiliğindenci çabalar çoğunlukla yenilgi ve sterilliğe yol açtı.

Anarşistlerin daha tekilleştirici, daha özgürlüklükçü olduklarını varsayardım. Marksistlerin de kendini bir tür bürokratik libidonun doğrudan içine girdiklerini değil de daha merkeziyetçi olduklarını.

Félix Guattari & Suely Rolnik, Molecular Revolution in Brazil, Semiotext(e), trans. Karel Clapsow & Brian Holmes, sf: 245-248’den çevrilmiştir.