106 yıldır süren Sayfo

Marta Sömek

İsa Peygamber’in konuştuğu dil olan Süryaniceyi ilk kullanan ve Hıristiyanlığı kabul eden ilk halk olan Süryaniler, Bethnahrin’in (Mezopotamya) en eski ve yerleşik halklarından biriydi.

‘Kılıç’

Süryaniler, 1915 yılında ‘kılıç’ diye adlandırılan Sayfo Süryani Soykırımı’na maruz bırakıldı. Soykırımda ağırlıklı olarak kılıç ve hançerlerle katledildikleri için bu adlandırmayı kullanan Süryaniler her yıl 15 Haziran’da, Sayfo’da katledilenleri anıyor.

Sayfo, 1915 yılında ‘Müslümanlaştırma’, asimilasyon ve ‘Türkleştirme’ politikalarıyla Bethnahrin dahil olmak üzere Türkiye’nin birçok bölgesinde yaşayan azınlık halklara uygulanan sistematik Soykırımdan biriydi. Sayfo sonucunda, nüfuslarının üçte ikisini kaybeden 700 bin Süryani’den geriye yalnızca 200 bin kişi kaldı.

500 bin Süryani ‘yok edildi’, ‘canlı kırımı’ yaşandı

Sayfo Süryani Soykırımı’nda yaklaşık 500 bin Süryani ‘yok edildi’. 300 bini katledildi, 200 bini
de kimliksizleştirildi. Sayfo’da Ermeni Soykırımı’nda da olduğu gibi yalnızca Süryani halkı değil, tüm hayvanlar da katledildi, adeta bir ‘canlı kırımı’ yaşandı.

Yüzlerce kadın ve çocuk cinsel saldırı ve istismara maruz bırakıldı, ‘Müslümanlaştırılmak’ için ‘satıldı’, birçoğu da saldırı ve istismar nedeniyle yaşamına son verdi.

Kimliksizleştirme yöntemi: ‘Müslümanlaştırma’

Soykırımın ardından uygulanan zorunlu göçler, ‘Türkleştirme ve Müslümanlaştırma’ politikaları nedeniyle birçok Süryani kimliğini kaybetti, gözaltında ve ‘faili meçhul’ katliamlarla zorla kaybettirildi. Geriye kalan yaklaşık 200 bin Süryani’nin bir kısmı baskı ve tehditlerden ötürü ‘Müslümanlaşmak’ zorunda kalıp kimliğini kaybetti, bir kısmı da yaşadığı coğrafyayı, topraklarını terk etmek zorunda kalarak kaçabildiği yere kaçtı.

1915 Sayfo Süryani Soykırımı’nın ağırlıklı olarak uygulandığı Bethnahrin bölgesindeki Süryani nüfusu 200 bine düştü.

Mülk gasplarıyla devam eden soykırım

Üzerinden yüz altı yıl geçmesine rağmen soykırım politikaları her fırsatta bir avuç kalan Süryanilere karşı uygulanmaya devam etti. Binlerce mülk, kilise, manastır gasp edildi, son bir yıl içerisinde üç kilise ‘satılığa çıkarıldı’, ‘altın var’ iddiaları üzerine kiliselerde ‘yasal’ kazılar yapıldı. Bununla beraber ibadet yerleri ahırlara çevrildi, mezarlıklar tahrip edildi, kiliseler ve manastırlar açık bir şekilde bombalandı, yakıldı ve yıkıldı.

Asimilasyon

Tüm bunlarla beraber ‘yok etme’ politikasının en ağır sonuçlarından biri de asimilasyon, kimliksizleştirme oldu. Binlerce insan kimliğini ve anadilini yitirdi. Sayfo’nun ardından Süryanice eğitim veren tüm akademiler ve okulların yakılıp, yıkılması nedeniyle günümüzde tehlike altındaki diller arasında yer alan Süryanice yok olmaya yüz tutmuş durumda.

1924 Hakkari Sürgünü

Süryaniler Sayfo’nun ardından sistematik bir şekilde sürdürülen ‘faili meçhul’ katliamlar, zorla kaybettirmeler ve saldırılarla yaşadıkları travmayı atlatamadan bir diğer soykırım olarak görülen 1924 Hakkari Sürgünü’ne maruz bırakıldı.

1923-24 yıllarında Hakkari-Van ve çevresinden göç etmek zorunda kalan Doğu Süryanileri, topraklarına geri dönmeye başladıktan sonra bir süre asker ve bölge aşiretlerinin baskılarına maruz kaldı. Takvim 13 Ağustos 1924’ü gösterdiğinde ise dönemin Türkiye Genelkurmay Başkanı’nın hazırladığı, Bakanlar Kurulu’nun da bir gün sonra kabul ettiği raporun ardından alınan kararla, Doğu ve Batı Süryanileri’nin dönüş yaparak yaşadıkları bölgelere karşı saldırı ‘planları’ başlatıldı.

12 Eylül 1924 tarihinde de bölgedeki bazı aşiretlerin işbirliği sonucunda Hakkari, Beytüşşebap, Oramar, Çukurca, Amadiye ve çevresinde Doğu Süryanileri’ne yönelik 26 Eylül’e dek süren saldırı ve katliamlar hayata geçirilmeye başlandı.

80 bin Nasturi – Doğu Süryanisi zorla göç ettirildi

Saldırılarda yüzlerce Süryani katledildi, kiliseler yağmalanıp yakılırken birçok yerleşim alanı da haritadan silindi. “Hakkari Sürgünü” sonucunda yaklaşık 80 bin Nasturi – Doğu Süryanisi zorunlu göçe maruz bırakıldı. Katliamlar salt Hakkari ve çevresiyle sınırlı kalmadı, Sayfo’dan sonra Türkiye’de kalabilen bir avuç Turabdin Süryani’lerinin bir kısmı Suriye’ye sürgün edilirken Batı Süryanileri de süregiden soykırım politikalarından ötürü göç etmek zorunda kaldı. Hakkari Sürgünü sonucunda Türkiye’den toplam 100 bin Süryani sürgün edildi.

Bitmek bilmeyen katliamlar

1980’li yıllarda ise kimliğini ve kültürünü yaşatmaya çalışan son Süryanilere karşı zorla kaybettirme ve zorunlu göç politikaları uygulandı, binlerce Süryani yeniden göç yollarına koyularak topraklarını, evlerini terk etmek zorunda kaldı. Yüzlerce insan da soykırımın tüm süreğenliğiyle ‘faili meçhul’ katliamlarla yok edilmeye devam etti.

Sık sık sirayet eden soykırım politikaları bu kez de Simele Katliamı’yla tekrar etti. 7 Ağustos 1933’te, Irak devlet güçleri ve yerel ‘işbirlikçileri’, Irak’ın Simele kentinde Süryani ve Asuri Katliamı’nı gerçekleştirdi. Irak’ın Amadiya, Zaho, Duhok, Şeyhan ve Musul çevresinde “cihat” adı altında yapılan bu katliamda, 4 Ağustos 1933 günü başlayan saldırılar 5 Ağustos’a dek sürdü. Simele Katliamı sonucunda ise 5 bine yakın Süryani – Asuri katledildi, 60 köy de yıkılıp yağmalandı.

Son umut da ‘yok edildi’

Bugün yaklaşık 35 bin Süryani’nin kaldığı Türkiye’ye her an tekrar etme ihtimali barındıran soykırım ve politikalarına rağmen dönmek isteyen zorunlu göç mağdurlarının son umudu da, Şırnak’ın Beytüşşebap ilçesinde defalarca boşaltılan Süryanice ismi Mehre olan Kovankaya köyüne dönüş yaparak ekolojik bir yaşam kuran Keldani Şimuni ve Hurmüz Diril çiftinin kaçırılmasıyla son buldu.

‘Geri dönmeyin’

70 gün sonra çocukları tarafından cansız bir şekilde bulunan Şimuni Diril’in failleri bir buçuk yıl geçmesine rağmen belli değilken, 530 günü aşkındır etkin bir arama dahi yapılmayan ve hiçbir haber alınamayan Hurmüz Diril zorla kaybettirme örneğinin apaçık bir göstergesidir.

Son olarak Süryanilere ‘geri dönmeyin’ mesajını veren bu ‘kaybettirme’ örneği, bugün hala soykırımın yaşatıldığının en diri göstergesidir.