Görme engelli seçmenler, tek başlarına oy kullanabilmek için verdikleri mücadeleyi kazandı, YSK engelliler için özel oy kullanma şablonları hazırladı. Ancak engelli dernekleri ve uzmanlar, şablonun eşit yurttaşlık hakkını karşılayacak yeterli kriterleri taşımadığı konusunda hemfikir.
- Engelsiz Erişim Derneği Başkanı Nurşen Korkmaz: YSK kaygıları gidermeli
- HDP Engelliler Komisyonu Eş Sözcüsü Hatice Betül Çelebi: Eşit yurttaşlık hakkı gasp ediliyor
- CHP YSK Temsilcisi Mehmet Hadimi Yakupoğlu: Şablonlar baskıya girdi, değişiklik yapılamaz
- İYİ Parti YSK Temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk: Önümüzdeki yerel seçimler için çalışma yapabiliriz
Cumhurbaşkanlığı ve 28. dönem parlamento seçimlerine çok az zaman kalmışken, görme engellilerin tek başlarına oy kullanabilmesini sağlayan yasal düzenlemeye ilişkin bir video yayınlayan Yüksek Seçim Kurulu (YSK), konuyla ilgili uzman ve aktivistlerin sorularını yanıtsız bıraktı.
Görme engelliler, seçimlerde refakatsiz ve gizli bir şekilde oy kullanabilmek için seçim kanununda düzenleme yapılması talebiyle yıllardır mücadele veriyordu. Geçtiğimiz yıl Mart ayında “Engelliyi Unutan, İktidarı da Unutsun” sloganıyla TBMM önünde eylem yapan ve hazırladıkları yasa tasarısını siyasi partilere sunan dernek ve federasyonlar, nihayet yasal düzenleme yapılmasını sağladı. Nitekim bu değişiklik, 5378 sayılı Engelliler Kanunu ve Türkiye’nin de taraf olduğu Birleşmiş Milletler (BM) Engelli Hakları Sözleşmesi’nin getirdiği zorunluluklardan biri…
6 Nisan 2022 tarihli Resmi Gazete ile görme engellilerin seçimlerde tek başına oy kullanabilmesine yönelik yasal düzenleme yürürlüğe girdi ve “görme engelli seçmenlerin kullanabilmesi için oy pusulalarına uygun şablon” ibaresi eklendi. Böylece görme engellilerin seçimlerde bir başkasının yardımıyla oy kullanması zorunluluk olmaktan çıktı ve YSK’nın erişilebilir oy şablonu geliştirmesi bir yükümlülük haline geldi. YSK kararı uyarınca yurt içi ile yurt dışında kullanılmak ve her bir sandığa bir adet gönderilmek üzere toplamda 814.120 adet görme engelli oy kullanma şablonu baskıya girdi.
Konuyla ilgili çalışan dernekler ise görme engellilerin tek başına oy kullanmasını sağlamak üzere bir yasal düzenlemeye gidilmesini olumlu bir gelişme olarak değerlendirmekle birlikte düzenlemenin bazı önemli eksiklerinin bulunduğunu ifade etti.
Engelsiz Erişim Derneği, bir açıklama yayınlayarak düzenlemeye ilişkin eksikleri YSK’ya bir dilekçe ile sorduklarını fakat gelen cevap yazısında dilekçe metninde bilgi edinmek amacıyla yer verilen soruların çoğuna cevap alamadıklarını belirtti. “YSK Görme Engelli Seçmenlerin Taleplerini Yanlış Anladı” isimli açıklamada düzenlemeyle ilgili sorunlar sıralandı.
Engelsiz Erişim Derneği Başkanı Nurşen Korkmaz, Halkların Demokratik Partisi (HDP) Engelliler Komisyonu Eş Sözcüsü Hatice Betül Çelebi, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) YSK Temsilcisi Mehmet Hadimi Yakupoğlu ve İYİ Parti YSK Temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk konuya dair görüşlerini Gazete Karınca’ya aktardı.
‘Gören her bireyin kullandığı şekilde oy kullanmak istiyoruz’
![](https://gazetekarinca.com/wp-content/uploads/2023/04/NURSEN-KORKMAZ-252x300.jpg)
Engelsiz Erişim Derneği Başkanı Nurşen Korkmaz, seçimlerde refakatsiz, erişilebilir ve gizli şekilde oy kullanma talebi ile 2009 yılından beri mücadele verdiklerini anımsatarak oylarını, gören her bireyin kullandığı şekilde kullanmak istediklerini kaydetti. Yasanın bunu öngördüğü ve emrettiğini vurgulayan Korkmaz, çeşitli çalışmaları ile bunun mümkün olduğunu gösterdiklerini de söyledi.
Korkmaz, “2017 yılı itibariyle Engelsiz Erişim Derneği ve Boğaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Laboratuarı (GETEM) işbirliğiyle hazırladığımız şablonla oy kullandık, YSK o dönem bu şablonları bastırmadı ama kullanmamızda da herhangi bir sakınca görmedi” dedi.
“Geçen yıl seçim yasasında yapılan değişiklikle artık YSK’nın görevini yerine getirmesini ve körler için uygun şablonlar hazırlamasını bekliyoruz” diyen Korkmaz, uygun şablonun hangi özellikleri taşıması gerektiğine dair hazırladıkları raporu Mayıs 2022’de YSK’ya sunduklarını belirtti.
‘YSK videosu sorularımıza yanıt vermiyor’
Süreci takip ettiklerini ve danışmanlık için her zaman hazır olduklarını ifade eden Korkmaz, YSK’nın 14 Mayıs için hazırladığı şablonlara dair kaygılarının bulunduğunu belirtti:
14 Mayıs 2023 seçim tarihi kesinleştikten sonra hem bireysel hem de dernek olarak YSK’ya bilgi edinme başvurusunda bulunduk. Alınan karara göre her sandığa bir adet şablon hazırlayıp göndereceklerini öğrendik. Daha sonra YSK’nın hazırladığı kamu spotunu izlediğimizde, delikli bir şablon üretildiğini, istersek birinin eşliğinde pusulayı şablona yerleştireceğimizi ve oyumuzu kullanacağımızı gördük. Video bu kadar bilgi veriyor.
Fakat bazı önemli sorularımıza cevap bulamadık: Şablonda Braille yazı olacak mı? Az görenler için büyük puntolu mürekkep yazı var mı? Şablonu pusulaya tek başıma yerleştirmek istiyorsam pusulanın önünü arkasını nasıl ayırt edebilirim, bunlara dair belirteçler var mı? Adayların seslendirilmiş listesi var mı? Mürekkebin şablona bulaşma ihtimaline karşı ne tür önlemler alındı?
‘Her sandıkta bir şablon olması çok riskli’
Bu kaygıların giderilmesi ve şablonun erişilebilir şekilde tasarlanması gerektiğinin altını çizen Korkmaz, sözlerini şöyle sürdürdü:
Oyumuzun zedelenmesini istemiyoruz. Her sandıkta bir tane şablon olması da çok riskli bir durum. Aynı sandıkta bir başka kör de oy kullanacak ve şablona mürekkep bulaştıysa benim oyum ifşa olacak demektir. O yüzden mutlaka her köre bir tane şablon verilmeli. Şablonların kullanım yönergeleri çok önemlidir. Nasıl kullanılacağına dair anlatımları yapılmalı ya da seçim öncesinde bu şablonlar direkt evlerine gönderilmeli ki dokunarak nasıl kullanacağını anlayabilsin. Sivil toplum örgütleri olarak bu şablonları seçim öncesinde görmeyi talep ediyoruz. Üyelerimizle ve takipçilerimizle inceleyip kullanımına dair bilgi edinebilmeliyiz. Braille yazı mutlaka olmalı, bu körlerin okuryazarlığının kanıtıdır. Bir bölgede okuryazar insanlar yok diye pusulaların yazısız olduğunu gördünüz mü? Bu, yazı bilenleri yok saymak ve ayrımcılıktır.
Korkmaz, şablon hazırlanırken YSK’nın herhangi bir kurumdan danışmanlık hizmeti alıp almadıklarını bilmediklerini ayrıca danışmanlığa gerek duyulmayacak kadar detaylı rapor sunduklarını da vurguladı.
‘Konunun öznelerini dışarıda bırakan bir işleyiş’
![](https://gazetekarinca.com/wp-content/uploads/2023/04/HATICE-BETUL-CELEBI-300x300.jpg)
Sivil toplum örgütleri ve aktivistlerin uzun yıllar süren bir mücadele ile bu hakkı kazandıklarını hatırlatan HDP Engelliler Komisyonu Eş Sözcüsü Hatice Betül Çelebi ise düzenleme öncesinde bir görüş alışverişi yapılmadığı kanaatinde olduğunu belirtti.
Çelebi, “Engellilik alanında bu sıkıntıları sürekli yaşıyoruz. Çünkü konunun öznesi olan insanlar her aşamada dışarıda bırakıldığında bu aksaklıkların yaşanması ve sadece kağıt üstünde iyi temenniler olarak kalması Türkiye’de sıkça karşılaştığımız bir işleyiş” dedi.
‘Engelliler seçim gündeminin dışında’
Tüm engel grupları açısından oy kullanma hakkına erişim konusunda sorunlar bulunduğunu belirten Çelebi, “Ortopedik engelli, tekerlekli sandalye kullanıcısı seçmenler var. Örneğin üst katlarda oy kullanılması için düzenleme yapılmış, giriş katlarda oyunu kullanamıyor. Talep etmesi halinde evde oy kullanabilmesi için bir yöntem geliştirilebilir, bunlara dair de düzenleme yok. Zaten sadece oy kullanma aşamasında değil, engelliler hiçbir yerde yok. Engelliler seçim gündeminin dışında” dedi.
Komisyon olarak “HDP Engellilik Manifestosu” ve “Ayrımcı Tabirler Raporu” hazırladıklarının bilgisini paylaşan Çelebi, devamında şunları kaydetti:
Türkiye’de engellilikle alakalı bir politik hat geliştirilmiş değil. Engelliler için yapılan her şey lütuf olarak lanse ediliyor. Engellilik toplumsal olarak sistem üzerinde bir yük gibi değerlendirildiği için bu ülkede siyasi, ekonomik, kültürel, istihdam, seçme seçilme hakkına kadar engellinin tüm eşit yurttaşlık hakkı gasp ediliyor. Dolayısıyla eşit yurttaşlık temelinde politik bir mücadele başlatılması, devam ettirilmesi ve toplumsal dönüşüm gerçekleştirilmesi gerekir. Meseleyi, Türkiye’de yaşayan 12 milyon engellinin, toplumsal hayatın her alanında her saniye hak gaspına uğradığı noktasında değerlendirmek gerekir.
‘Şablonlar baskıya girdi değişiklik yapılamıyor’
![](https://gazetekarinca.com/wp-content/uploads/2023/04/Mehmet-Hadimi-Yakupoglu-300x190.jpg)
Konuyu yakından takip ettiğini söyleyen CHP YSK temsilcisi Mehmet Hadimi Yakupoğlu, önceki senelerde yapılan engelli çalıştayına katıldığını, bütün engelli konfederasyonlarının taleplerini bildiğini ve bu talepler doğrultusunda yasada değişiklik yapıldığını belirtti.
Yakupoğlu, sözlerini şöyle sürdürdü:
Yasada yapılan değişikliğe göre ve mevcut oy pusulasının ebatlarına, fiziki koşullara göre şablon üretildi. Üretilirken farklı federasyonların ve derneklerin görüşleri alındı ancak ortaya çıkan sonuç bu. Tabii ki ihtiyaçları ve talepleri karşılamıyor. Ama başka türlü çözüm üretmek mevcut yasal düzenleme karşısında mümkün olamadı. Braille alfabesi olamıyor. Şu aşamada yapılacak bir şey yok çünkü şablonlar baskıya girdi. Yasal düzenlemeler ve fiziki koşullardan dolayı olabilecek en sağlıklı sonuç, bu…
‘Daha kapsamlı olabilirdi, takipçisi olacağım’
![](https://gazetekarinca.com/wp-content/uploads/2023/04/Mustafa-tolga-ozturk-300x200.jpg)
İYİ Parti YSK temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk, ise konuya dair şu aktarımda bulundu:
Braille alfabesi şablonda yok, bundan yana problem oluşacağını tahmin ediyordum. Buradaki mantık kimsenin yardımı olmadan oy kullanabilmekti ancak daha kapsamlı ve açıklayıcı olabilirdi. Bu genelge çıkmadan çalışmaları başlatabilseydik biz de tam talepleri karşılayabilirdik. Böyle bir imkan tanındıysa dört başı mamur bir şablon çıkarabilirdik. Bizden bir talepte bulunulmadı. Yerel seçimler de yaklaşıyor; öncesinde iletişime geçebilirsek çalışmasını yapabiliriz. Bundan sonraki süreçte takipçisi olacağım.
374 bin görme engelli oy kullanacak
Eğitimde Görme Engelliler Derneği’nin YSK’dan aldığı verilere göre, 29 Mart 2023 tarihi itibariyle (yurt içi ve yurt dışında) seçmen kütüğünde kayıtlı görme engelli seçmen sayısı 373 bin 54.