Ana SayfaBilim ve TeknolojiNeandertal insanını anlamak

Neandertal insanını anlamak

HABER MERKEZİ – Güncel bilimsel gelişmelere ve bilim tarihine mercek tuttuğumuz “Karınca’nın Gözünden Bilim”de bu hafta Mehmet Ali Döke, evrimsel olarak “kuzenimiz” sayılan Neandertal insanıyla ilgili bildiklerimizi ve yeni yapılan araştırmaları odağına aldı.


Mehmet Ali Döke*


1856’da Almanya’nın Neander Vadisi’nde şans eseri bulunan kemiklerin insan kemiğine benzediğini fark eden taş ocağı işçileri sayesinde bilimin konusu haline gelen evrimsel “kuzenimiz” Neandertal insanı ile ilgili bildiklerimiz ve inandıklarımız sürekli değişmekte. Aradan geçen 150 yılda öğrendiklerimiz sayesinde “ilkel, aptal ve kaba” olarak niteleyip kendimize yakıştıramayarak, ayrı bir cins olarak sınıflandırılmaktan kurtulup bizim yanımızda, Homo cinsi içindeki uygun yerlerine kavuşan bu soyu tükenmiş insan türünün hikayesi her yeni bulgu ile daha da ilginç bir hal almakta.

Örneğin, Eski ve Orta Taş devirlerinde Avrupa ve Asya kıtalarında rastlanan Musteryan taş aletlerinin Neandertal insanının elinden çıktığı düşünülüyor. Daha yakın dönemdeki bulgular ise Neandertal insanlarının ateşi kontrol edebildiklerini ve hatta mağaralarda ocak kurduklarını gösteriyor. Yapabildiklerini bildiğimiz diğer şeyler arasında besin depolama ve çeşitli pişirme teknikleri, dokumacılık, denizcilik, şifalı bitkilerden ilaç yapımı ve ölümcül yaralanmaların tedavisi var. Kırk bin yıl önce yok olmuş bir insan türünün bütün bunları yaptığını bilebilmemizin altında arkeolojik çalışmalarda ortaya çıkarılmış fosil ya da eşya buluntuları yatıyor.

Fakat insan hayatı ve kültürünün önemli bir kısmı geride ne fosil ne de eşya parçaları bırakıyor. Örneğin, yazının bulunmasından önce insanların kullandığı dillere dair elimizde bir bilgi yok. Yazılı dilin örneklerine eriştiğimiz dönemler içinse bu dillerin sözlü olarak neye benzediğini ancak tahmin edebiliyoruz.

Peki, insanlar ilk ne zaman konuşmaya başladı? Neandertal insanları da konuşuyor muydu? Konuşuyorlarsa dilleri neye benziyor olabilirdi? Zaman zaman karşılaştıklarını bildiğimiz Homo sapiens ile birbirlerini anlayabilmişler miydi? İşte bu son soruya yanıt arayan araştırmacılar 1 Mart 2021’de Nature Ecology & Evolution dergisinde yayımlanan bir araştırmada, Neandertal insanlarının neleri duyabileceğini ortaya koyuyor. Kafatası kalıntılarından yararlanarak ortaya çıkarılan Neandertal insanının orta ve iç kulak yapısını modeline göre kuzenlerimizin işitme kapasitesi bizimle hemen hemen aynı. Bu bulgudan yola çıkarak Neandertal iletişim sisteminin bizimki kadar karmaşık ve gelişmiş olabileceği öngörülüyor. Her ne kadar sorunun yanıtını tam olarak veremese de, bu bulgu ile iki tür arasındaki benzerliklere önemli bir yenisinin eklendiğini söyleyebiliriz.

2 Mart’ta Humanities and Social Sciences Communications dergisinde yayımlanan bir diğer makalede ise Homo erectus ve Homo heidelbergensis’in taş işleme kültürü Aşölyen’in sanıldığından daha yakın zamana kadar sürdüğüne dair bulgular sunuldu. Aşölyen döneminin bitişini eskiden bildiğimizden yüz bin yıl daha yakına çeken bu yeni yayına göre daha önce Aşölyen ile etkileşmediğini düşündüğümüz Levallois tekniğinin görüldüğü dönemler aslında önemli bir kesişim olduğunu ortaya koymuş oluyor. Levallois tekniğinin Homo sapiens ve Neandertal insanları tarafından kullanılmış olması ve bu insanların Homo erectus ve Homo heidelbergensis ile olan evrimsel ve kültürel yakınlıkları da göz önüne alındığında, bu iki taş işleme kültürünün toplumlar arası etkileşime gebe olduğu düşünülüyor.

Her ne kadar soyu tükenmiş olsa da evrimsel geçmişimizin mirası olarak Neandertal insanının genomunun bir kısmının çağdaş insan genomuna karıştığını zaten biliyoruz. Bunun insan sağlığı, ömür uzunluğu, dil becerisi ve daha birçok biyolojik özelliğimiz üzerine etkilerini anlamaya yeni yeni başlıyoruz ve bu konuyu tamamen aydınlatmak için gidilecek yol uzun. Belki de daha da çok emek gerektirecek olan ise Neandertal insanlarının bize bıraktığı kültürel mirasın büyüklüğü.


Kaynaklar
https://www.nature.com/articles/s41559-021-01391-6
https://www.nature.com/articles/s41599-021-00735-8
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S030544031200492X?via%3Dihub
https://www.nature.com/articles/s41598-019-51433-0
https://www.openquaternary.com/articles/10.5334/oq.52/
https://www.pnas.org/content/106/38/16040
https://www.nature.com/articles/s41598-020-61839-w
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0305440312000441?via%3Dihub
https://www.cambridge.org/core/journals/antiquity/article/neanderthal-selfmedication-in-context/D08B14AC3BF8630A7D1C1FF6B4432875
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0277379118305389?via%3Dihub
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1040618213008124?via%3Dihub

* Puerto Rico Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı, entomolog


PAYLAŞ:
    WhatsApp'da Paylaş!   Telegram'da Paylaş!     Yazdır   E-Posta Gönder

Önceki Haber
Leo, biz 'çiçek' değiliz!
Sonraki Haber
"İktidar kendisine oy vermeyen bütün Kürtleri cezalandırmak istiyor"