DİSK-AR hesapladı: Emeklilerin bayram ikramiyesi ne kadar eridi?

HABER MERKEZİ – DİSK-AR’ın raporuna göre emekli bayram ikramiyeleri, son üç yılda asgari ücrete göre 763 TL, gıda enflasyonuna göre 677 TL ve ortalama enflasyona göre 556 TL eridi.

Emekli bayram ikramiyeleri, zamlanan tüketim ürünlerine rağmen üç yıldır 1.000 TL olarak yerinde sayıyor.

DİSK Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) raporuna göre ikramiyeler, 2018’den bu yana asgari ücrete göre 763 TL, gıda enflasyonuna göre 677 TL ve ortalama enflasyona göre 556 TL eridi.

Raporda, emekli bayram ikramiyelerinin asgari ücret artışına paralel olarak yükseltilmesi gerektiği belirtildi.

Açıklamada ayrıca, asgari ücrete paralel bir bayram ikramiyesi artışı için her bir bayram ikramiyesinin en az 1.800 TL olması gerektiğine dikkat çekildi.

İkramiye yerine emekli aylıkları yükseltilmeli

DİSK-AR’ın “Emeklilerin bayram ikramiyesi nasıl eridi?” başlıklı araştırmasında, şu bilgilere yer verildi:

Bilindiği gibi AKP Hükümeti tarafından 2008’de yapılan sosyal güvenlik mevzuat değişiklikleri (5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu) emekli aylık ve gelirlerinin düşmesine sebep oldu. Emekli aylıklarının giderek düşmesi büyük tepkiyle karşılandı. Tepkiler karşısında emekli aylıklarını artırmak yerine geçici bir çözüm olarak yılda iki kez dini bayramlarda emeklilere ikramiye verilmesi yoluna gidildi.

18 Mayıs 2018 tarihli ve 30425 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 11 Mayıs 2018 tarihli ve 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun’un 23. maddesi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na ‘Kurumca bu Kanun ve ilgili mevzuat uyarınca gelir ve gelir ödemesi yapılanlara, ödemenin yapılacağı tarihte gelir ve aylık alma şartıyla, Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramında 1.000’er TL tutarında bayram ikramiyesi ödenir’ ek maddesi eklendi. Böylece emeklilere yılda 2.000 TL (1.000 TL+1.000 TL) bayram ikramiyesi verilmeye başlandı.

Asgari ücretinin 1.603 TL olduğu 2018 yılında belirlen bayram ikramiyesi, asgari ücretin yüzde 62’si tutarında belirlenmiş oldu. Aradan geçen üç yılda 1.000 TL bayram ikramiyesine herhangi bir zam uygulanmadı. 2018 yılında görülmeye başlayan ekonomik kriz ve 2020 yılında başlayan Covid-19 salgını sebebiyle enflasyon tırmanır ve gelir kayıpları yaşanırken emekli ikramiyeleri yerinde saydı. Emekli bayram ikramiyesi ödenmeye başlandığı 2018 yılına göre hem asgari ücrete göre geriledi hem de yüksek enflasyon sebebiyle eridi.

Mart 2018’de 1.603 TL olan asgari ücrete karşılık emekli bayram ikramiyesi 1.000 TL’ydi. Bu dönemde emekli bayram ikramiyesinin asgari ücrete oranı yüzde 62’ydi. Mart 2021’de ise emekli bayram ikramiyesinin 2.826 TL olan asgari ücrete oranı yüzde 35’e düştü. Emekli ikramiyesinin asgari ücrete oranı korunsaydı 2021 yılında emekli ikramiyesinin en az 1.763 TL’ye yükseltilmesi gerekirdi. Böylece emeklilerin asgari ücret karşısında iki bayramda kaybı toplam 1.526 TL’ye ulaştı.

Artan fiyatlar karşısında da emekli bayram ikramiyesinin alım gücü düştü. Mart 2018 ve 2021 arasındaki üç yıllık dönemde TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) yüzde 56 oranında arttı. Buna karşılık emekli bayram ikramiyelerinde herhangi bir artış yaşanmadı. Böylece emekli bayram ikramiyesi enflasyon karşısında yüzde 56 eridi. Emekli ikramiyesi üç yılda enflasyona göre artırılsaydı en az 1.556 TL olması gerekirdi. Böylece emekli ikramiyesinin enflasyon karşısındaki kaybı bir yılda 1.286 TL olarak gerçekleşti.

Bilindiği gibi gıda enflasyonu ortalama enflasyona göre daha yüksek seyretmektedir. Dolayısıyla emekli ikramiyesinin gıda enflasyonu karşısındaki kaybı genel enflasyon karşısındaki kaybına göre daha da fazla oldu. Mart 2018’den Mart 2021’e geçen sürede gıda enflasyonu yüzde 68 oranında arttı. 1.000 TL’lik emekli bayram ikramiyesinin alım gücü üç yılda 596 TL’ye düştü. Oysaki emekli bayram ikramiyesi gıda enflasyonu kadar artırılmış olsaydı 2021 yılı için en az 1.677 TL olması gerekirdi. Böylece emeklilerin gıda enflasyonu karşısındaki kaybı bir yıl için toplamda 1.354 TL oldu.

Emekli bayram ikramiyelerinin asgari ücret artışına paralel artması gerekir. Asgari ücrete paralel bir bayram ikramiyesi artışı için her bir bayram ikramiyesi en az 1.800 TL olmalıdır.

Açlık ve yoksulluk sınırı giderek artıyor

Diğer yandan, Birleşik Metal-İş Sendikası Araştırma Merkezi (BİSAM) tarafından gerçekleştirilen açlık ve yoksulluk sınırı Mart 2021 araştırmasına göre, dört kişilik bir ailenin açlık sınırı 2 bin 716 TL iken, yoksulluk sınırı ise 9 bin 395 TL olarak hesaplandı.

Araştırmaya göre, dört kişilik bir ailenin sağlıklı beslenebilmesi için günlük 90.53 lira harcaması gerekiyor.

Sadece gıda için dört kişilik bir ailenin aylık 2 bin 716 TL harcaması gerektiğine işaret eden araştırmada, “Dört kişilik bir ailenin sağlıklı beslenmesi için aylık yapması gereken harcama tutarı 2 bin 716 liradır. Bu harcama tutarı sadece gıda için yapılması gereken minimum tutardır. Açlık sınırı üzerinden hane halkı tüketim harcamaları esas alınarak yapılan hesaplama sonuçlarına göre ise yoksulluk sınırı 9 bin 395 lira olarak gerçekleşmiştir” ifadeleri kullanıldı.

’18 yılda açlık sınırı 6.51 kat arttı’

2003 yılının Mart ayında 4 kişilik bir ailenin, günlük minimum 13.9 TL’ye sağlıklı beslenebildiğinin vurgulandığı araştırmada, “Bugün ancak 90.53 liraya sağlıklı beslenebilmektedir. Buna göre 18 yıllık zaman zarfında açlık sınırı 6.51 kat arttı. Aynı dönemde enflasyondaki artış ise 5.44 kat oldu. Açlık sınırındaki artış genel enflasyonda yaşanan artıştan daha fazla oldu. Buna göre yetişkin bir kadının sağlıklı beslenmesi için yapması gereken günlük harcama tutarı 23.45 lira, yetişkin bir erkeğin 24.27 lira, 15-18 yaş arası bir gencin 25.79 lira, 4-6 yaş arası bir çocuğun ise 17.02 liradır” denildi.