Ana SayfaEğitimAnadili Günü: Türkiye’de üç dil yok oldu, 15’i tehlike altında

Anadili Günü: Türkiye’de üç dil yok oldu, 15’i tehlike altında

HABER MERKEZİ – Bugün, Dünya Anadili Günü. UNESCO verilerine Türkiye’de üç dil yok oldu, 15 dil tehlike altında. Rapora göre tehlike altındaki diller arasında Hemşince, Zazaca ve Lazca gibi diller var. Dil Hakları İzleme Belgeleme ve Raporlama Ağı da gün dolayısıyla bir bildiri yayımladı. “Bu metni kimse anlamayacak” başlıklı bildiride Türkiye’de yok olan Ubıh halkının diline dikkat çekildi.

Bugün, 21 Şubat Dünya Anadili Günü.

Dünya nüfusunun yalnızca yüzde 6’sı günümüze kadar gelmeyi başaran 4 bin civarında yerel dili ayakta tutuyor, yüzde 40’ı ise anadilinde eğitimden yoksun.

Dünya genelinde 6 bin civarında dil konuşulurken, her 10 dilden dördü yok olma tehlikesi altında.

Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre her ay iki dilin yok olduğu düşünüldüğünde, yaşatılmaya çalışılan dillerin de yakın gelecekte unutulması kaçınılmaz.

Türkiye’de üç dil yok oldu, 15’i tehlike altında

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) hazırladığı Tehlikedeki Diller Atlası‘na göre Türkiye’de üç dil çoktan yok oldu. Bu diller Kapadokya Yunancası, Mlahso ve Ubıhça.

Çok az sayıda kişi tarafından da olsa halen konuşulan 15 dil ise tehlike altında. Bunlardan en az dördü yakın gelecekte yok olma riski ile karşı karşıya.

Atlasta dört kategoriye ayrılan diller şöyle:

  • ‘Güvensiz’ kategorisindeki diller: Abhazca, Adige, Kabar-Çerkes ve Zazaca (Kirmancki)
  • Açıkça tehlikede: Abazaca, Hemşince, Lazca, Pontus Yunancası, Çingene dilleri, Süryaniceye benzeyen Suret, Batı Ermenicesi
  • Ciddi tehlikede: Gagavuzca, Ladino, Turoyo
  • Kritik boyutta tehlikede: Hertevin

‘Güvensiz’ kategorisine, çocukların konuşabildiği ancak konuşulma alanı aile ortamı gibi kısıtlanmış diller giriyor.

‘Açıkça tehlikede’ kategorisini çocukların söz konusu dili ana dili olarak öğrenemediği diller oluşturuyor.

‘Ciddi tehlikedeki diller’ listesindeyse yaşlı neslin konuştuğu, orta neslin anladığı fakat 3’üncü nesle aktarılmayan diller yer alıyor. ‘

‘Kritik boyutta tehlikede’ olanlarsa yalnızca büyük anne ve büyük baba gibi yaşlı neslin nadir olarak konuştuğu diller.

“Yitip giden bir dille başlayan, kimsenin anlamadığı bir metin”

21 Şubat Dünya Ana Dili Günü dolayısıyla Türkiye’de düzenlenen etkinliklerle kaybolan değerlere ve kültürel zenginliklere dikkat çekiliyor.

Gün kapsamında Dil Hakları İzleme Belgeleme ve Raporlama Ağı’nın (DHİBRA) 40 bileşeni, ortak bir bildiri yayımladı.

“Bu metni kimse anlamayacak” başlıklı bildiri, Ubıh halkının Türkiye’de yitip gitmiş dilinden bir kesitle başladı.

“Bu dil, 8 Ekim 1992 yılında Ubıhça konuşabilen son insan Tevfik Esenç’in ölümüyle toprak altına gömüldü. Masallarıyla, ağıtlarıyla, ninnileriyle bir dilimizi yitirdik bu topraklarda…”

Dillerin yok olmaması için mücadele verenlerin imzaladığı ortak bildiride şunlar ifade edildi:

“Bu anlamlı günü ortak bir çağrıyla karşılarken, kaybolan diller, tehlike altındaki diller ve azınlık dilleri başta olmak üzere tüm ana dillerinin insanlık için maddi ve manevi önemini ve eşsiz değerini vurgulamak istiyoruz. Tüm dillerin önündeki engellerin kaldırılması, her bireyin kendi ana diliyle yaşamını istediği gibi sürdürmesi ve dilsel çoğulluğun barış içinde bir arada yaşamanın garantisi olarak görülmesi için, çoğulculuğun hayatın her alanına hakim olmasını istiyor ve savunuyoruz.”

22 dile çevrilen ortak deklarasyon Türkçe okunduktan sonra Abazaca (Abhazca – Apsua Lehçesi), Adığece (Batı), Adığece (Doğu), Arapça, Arnavutça, Batı Ermenicesi, Gürcüce, Hemşince, Kurmancî, Lazca, Rumca, Zazaca birer cümleyle seslendirildi.

DHİBRA, Türkiye’nin farklı dillerinden oluşan şarkıların yer aldığı bir de müzik listesi paylaştı.

İmzacılar

Agos Ermenice Ek, Aramyan Okulundan Yetişenler Derneği, Arap Alevi Gençlik Meclisleri, Aras Yayıncılık, Avesta Yayınevi, Avlaremoz Platformu, Bianet, Ehliddar, El Amaneser, Gazete Sabro, Gor Hemşin Kültür Dil Tarih Dergisi, Gürcü Dil Merkezi, Gürcü Haber Portalı, Gürcü Kültür Merkezi, Hemşin Kültürünü Araştırma ve Yaşatma Derneği, Heyamola Yayınevi, İsmail Beşikci Vakfı, İstanbul Arap Alevi Meclisi, İstanbul Kafkas Kültür Derneği, İstos Yayınevi, Jıneps Gazetesi, Kafkas Dernekleri Federasyonu, Kürt Araştırmaları Derneği, Laz Kültür Derneği, Medya Kitabevi, Mezopotamya Dil ve Kültür Araştırma Derneği, Mızağe Dergi, Nor Zartonk, Ogni Dergisi, Peywend Yayınları, RUMVADER, Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi, Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı, Süryani Dernekleri Federasyonu, Türkiye Kültürleri Araştırma Grubu, Uncire Dergisi, Vejiyaişê Tiji (Tij Yayıncılık), Weşanxaneyê Vateyî (Vate Yayınevi), Yaşam Bellek Özgürlük Derneği, 1864 Hafıza Merkezi.


Anadili Günü: Karınca’dan çeşitli dillerde dünya sineması seçkisi




Önceki Haber
Erdoğan: Putin'le görüşmemizin neticesi İdlib'deki tavrımızı belirleyecek
Sonraki Haber
Şivan Perwer’den Pervin Chakar’a: Zrîng için söylediler